گشنیز یک گیاه معطر و سرشار از آنتی‌اکسیدان است که هم در آشپزی کاربرد دارد و هم به حفظ سلامتی بدن کمک می‌کند. در این مقاله ابتدا به بررسی خواص گشنیز می‌پردازیم. سپس عوارض احتمالی مصرف آن را بررسی می‌کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
گشنیز؛ معجزه‌ای برای سلامتی و لاغری
گشنیز یا جعفری چینی که نام علمی آن Coriandrum sativum است معمولا در غذاهای آمریکای مرکزی، خاورمیانه و آسیا استفاده می‌شود. به برگ‌ها و ساقه‌های گشنیز Cilantro و به دانه‌های خشک آن که به تخم گشنیز معروف هستند Coriander می‌گویند.
از خواص گشنیز برای مردان و زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- منبع خوب مواد مغذی مختلف از جمله ویتامین K، ویتامین A و ویتامین C است.
- حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است. بنابراین می‌تواند آسیب سلولی را متوقف کند یا کاهش دهد.
- پلی‌فنول دارد. پلی‌فنول یک ترکیب گیاهی است که التهاب را کاهش می‌دهد و از آسیب سلولی که به پیری زودرس و افزایش خطر بیماری‌های مزمن منجر می‌شود، جلوگیری می‌کند.
- برای رژیم‌های کاهش وزن گزینه مناسبی محسوب می‌شود.
- در حفظ سلامت اندام‌های مختلف بدن از جمله قلب، مغز و دستگاه گوارش نقش دارد.
خواص بی‌نظیر گشنیز و دمنوش آن
از خواص عرق گشنیز در طب سنتی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. برگ و تخم گشنیز هم از خواص دارویی برخوردارند. در ادامه به تعدادی از کاربردهای این گیاه پرخاصیت اشاره خواهیم کرد.
1. خواص گشنیز برای لاغری
اگر می‌خواهید وزن خود را کاهش دهید یا آن را در محدوده مناسب حفظ کنید، گشنیز را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید. این گیاه به دلایل زیر می‌تواند به حفظ تناسب اندام شما کمک کند:
کم‌کالری است
یک قاشق غذاخوری تخم گشنیز 15 کالری و 100 گرم برگ گشنیز خام 23 کالری انرژی دارد. گشنیز بدون اینکه به غذاها کالری زیادی اضافه کند باعث بهبود طعم و عطر آن‌ها می‌شود.
حاوی فیبر است
یک قاشق غذاخوری تخم گشنیز 2/1 گرم و 100 گرم برگ گشنیز خام 2/8 گرم فیبر دارد. فیبر حجم معده را پر می‌کند، ترشح هورمون‌های سیری را افزایش می‌دهد و با کاهش ترشح انسولین در تثبیت اشتها نقش دارد.
2. خواص عرق گشنیز برای پوست
بسیاری از مردم از خواص گشنیز برای رفع خشکی بیش از حد پوست یا درمان بیماری‌های پوستی مثل آکنه استفاده می‌کنند. با این حال، تحقیقات زیادی در مورد این موضوع وجود ندارد.
گشنیز ممکن است برای پیشگیری از پیری زودرس پوست گزینه مناسبی باشد. چون در بعضی از مطالعات مشاهده شده است که آنتی‌اکسیدان‌های موجود در عصاره گشنیز جلوی آسیب سلولی که باعث تسریع پیری پوست می‌شود را می‌گیرند. همچنین می‌توانند از پوست در برابر اثرات مخرب اشعه ماوراء بنفش خورشید محافظت کنند.
3. خواص عرق گشنیز برای مو
در طب سنتی از این گیاه برای تقویت رشد مو و جلوگیری از ریزش مو استفاده می‌شود. اما برای درک بهتر این موضوع باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
4. خواص گشنیز برای رحم
در مورد تاثیر گشنیز روی رحم و علائم قاعدگی تحقیقات بسیار کمی وجود دارد. به نظر می‌رسد که تخم گشنیز عملکرد غدد درون‌ریز و هورمون‌های مرتبط با چرخه قاعدگی را تنظیم می‌کند و از این طریق روی پریود تاثیر مثبت دارد.
گشنیز به عنوان یک ماده قابض عمل کرده و به درمان منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی) کمک می‌کند. همچنین می‌تواند نفخ، کرامپ شکم و درد را در حین پریود کاهش دهد.
5. خواص مصرف گشنیز برای سرماخوردگی
سرماخوردگی یک نوع عفونت ویروسی است که بینی و گلو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تقریبا در عرض هفت تا 10 روز بهبود می‌یابد. در بیشتر موارد این بیماری بی‌خطر است، اما می‌تواند به علائم آزاردهنده مثل آبریزش بینی، گرفتگی بینی، عطسه و آبریزش چشم منجر شود.
گشنیز منبع خوب ویتامین A و ویتامین C است که هر دو از خاصیت آنتی‌اکسیدانی برخوردارند و به تقویت عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کنند. علاوه بر این، بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که گشنیز می‌تواند باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین ببرد.
6. خاصیت تخم گشنیز برای معده
وقتی از خواص گشنیز صحبت به میان می‌آید باید به تاثیر این گیاه در بهبود هضم و تقویت عملکرد دستگاه گوارش اشاره کرد.
یک مطالعه هشت هفته‌ای که روی 32 فرد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) انجام شد، نشان داد که مصرف یک داروی گیاهی حاوی گشنیز با کاهش دل‌درد و نفخ همراه است.
7. مصرف تخم گشنیز برای قند خون
دیابت نوع 2 که با قند خون بالا مشخص می‌شود روی قلب، کلیه‌ها و چشم‌ها تاثیر منفی دارد. همچنین سرعت التیام زخم را کاهش می‌دهد و حتی می‌تواند به قطع عضو منجر شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که تخم گشنیز یا عصاره آن به کنترل قند خون کمک می‌کند. در مطالعات حیوانی مشاهده شده است که تخم گشنیز با افزایش فعالیت آنزیمی که به حذف قند از خون کمک می‌کند، باعث کاهش قند خون می‌شود.
برای مثال، در یک مطالعه که روی‌های موش‌های چاق مبتلا به قند خون بالا انجام شد، تاثیر عصاره تخم گشنیز مشابه داروی گلی بنکلامید بود که یکی از داروهای بیماری دیابت است.
همچنین در مطالعه دیگری مشاهده شد که عصاره تخم گشنیز در موش‌های مبتلا به دیابت می‌تواند سطح قند خون را کاهش و ترشح انسولین را افزایش دهد.
اگر به دیابت نوع 2 مبتلا هستید و برای درمان آن دارو مصرف می‌کنید، بدون مشورت با پزشک به سراغ گشنیز نروید. چون ممکن است با داروهای شما تداخل داشته باشد. همچنین هرگز گشنیز را جایگزین داروهای تجویز شده نکنید.
8. حفظ سلامت قلب با مصرف گشنیز
گشنیز عوامل خطر بیماری قلبی مثل فشار خون و کلسترول را کاهش می‌دهد. عصاره گشنیز به عنوان یک ماده ادرارآور عمل کرده و به بدن در دفع سدیم و آب اضافی کمک می‌کند که این امر باعث کاهش فشار خون می‌شود.
همچنین در یک مطالعه که روی موش انجام شد، مصرف تخم گشنیز با کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) مرتبط بود.
علاوه بر این، بسیاری از مردم متوجه می‌شوند که خوردن گیاهان و ادویه‌های تند مانند گشنیز به آن‌ها کمک می‌کند که مصرف سدیم یا نمک را کاهش دهند که این ممکن است سلامت قلب را بهبود بخشد.
9. خواص گشنیز برای مغز
بسیاری از بیماری‌های مغزی مثل پارکینسون، آلزایمر و ام‌اس (MS) با التهاب مرتبط هستند. در نتیجه، گشنیز به دلیل داشتن خواص ضدالتهابی ممکن است از شما در برابر آن‌ها محافظت کند.
مطالعات انجام شده روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که گشنیز حافظه را بهبود می‌بخشد و به کنترل اضطراب کمک می‌کند. برای مثال، مشاهده شده است که عصاره گشنیز تقریبا به اندازه دیازپام (یکی از داروهای ضداضطراب) در کاهش علائم این بیماری موثر است.
10. نقش گشنیز در مبارزه با عفونت‌ها
گشنیز حاوی ترکیبات ضدمیکروبی است که می‌توانند به مبارزه با بعضی از عفونت‌ها و بیماری‌های ناشی از غذا کمک کنند.
دودسنال (Dodecenal) موجود در گشنیز با باکتری‌هایی مانند سالمونلا که باعث مسمومیت غذایی خطرناک می‌شوند، مقابله می‌کند. به‌علاوه، مشخص شده است که تخم گشنیز می‌تواند باکتری‌های مسئول عفونت دستگاه ادراری (UTI) را از بین ببرد.
11. خواص تخم گشنیز برای تیروئید
تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد و هورمون ترشح می‌کند. کاهش هورمون‌های این غده به کم‌کاری تیروئید و افزایش آن‌ها به پرکاری تیروئید منجر می‌شود.
در طب سنتی اعتقاد بر این است که مصرف تخم گشنیز به درمان اختلالات تیروئید کمک می‌کند و عملکرد این غده را به حالت طبیعی برمی‌گرداند.
در حال حاضر، شواهد علمی کافی در مورد خواص گشنیز برای غده تیروئید وجود ندارد. اگر مشخص شده است که به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید مبتلا هستید، به مصرف دارو تحت نظر پزشک ادامه دهید. دارودرمانی مهم‌ترین روش درمان اختلالات تیروئید است.
12. خواص دمنوش گشنیز
بعضی از افراد از برگ گشنیز یا تخم آن برای تهیه دمنوش استفاده می‌کنند. مصرف این نوشیدنی نه تنها برای کنترل قند خون مفید است، بلکه می‌تواند فواید زیر را نصیب شما کند:
به تامین ویتامین K مورد نیاز بدن کمک می‌کند
گشنیز مثل بسیاری از سبزیجات و گیاهان برگ سبز حاوی مقدار زیادی ویتامین K است؛ به طوری که 2 قاشق چای‌خوری برگ گشنیز تقریبا 31 میکروگرم ویتامین K دارد و یک‌سوم نیاز روزانه بدن بزرگسالان را به این ماده مغذی مهم تامین می‌کند.
ویتامین K برای لخته شدن خون و پیشگیری از خونریزی شدید و همچنین ساخت استخوان‌های قوی ضروری است. اگر از داروهای ضدانعقاد خون مثل وارفارین استفاده می‌کنید، بدون مشورت با پزشک دمنوش گشنیز نخورید. چون ممکن است با اثربخشی داروهای شما تداخل داشته باشد.
باعث سم‌زدایی می‌شود
محققان در یک مطالعه حیوانی یک ماهه تاثیر برگ گشنیز را در کاهش سمیت ناشی از سرب موجود در آب آشامیدنی بررسی کردند.
نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که ترکیبات موجود در برگ گشنیز با اتصال به سرب و حذف آن از جریان خون می‌توانند آسیب‌دیدگی کلیه‌ها و استخوان‌ها را در موش کاهش دهند.
آلودگی به فلزات سنگین مانند سرب با بیماری‌های مختلف مرتبط است. با این حال، تاثیر برگ گشنیز برای مقابله با این مشکل در انسان تایید نشده است.
منبع خوب کوئرستین است
برگ گشنیز منبع غنی کوئرستین است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارد. بر اساس تحقیقات، کوئرستین می‌تواند عملکرد جسمی ورزشکاران و پرسنل نظامی را بهبود بخشد و سیستم ایمنی بدن را تقویت کند.
مضرات مصرف بیش از حد گشنیز
اگر از برگ، ساقه یا تخم گشنیز در حد اعتدال استفاده کنید، با مشکل خاصی مواجه نمی‌شوید. با این حال، این گیاه ممکن است برای همه مناسب نباشد. برای مثال:
- تعداد کمی از مردم به گشنیز آلرژی دارند و باید از خوردن آن خودداری کنند.
- گشنیز برای بعضی از افراد طعم خوبی ندارد. ایجاد یک تغییر دائمی در DNA می‌تواند شما را نسبت به بوی آلدهید موجود در گشنیز بسیار حساس کند. از آنجا که بو و طعم ارتباط نزدیکی با هم دارند، این تغییر ممکن است مزه‌ای شبیه صابون به گشنیز تازه بدهد.
- گشنیز خام ممکن است حاوی باکتری باشد. زنان باردار، افراد بالای 65 سال و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن است بیشتر از دیگران در معرض خطر باشند. بنابراین بهتر است تا حد امکان از گشنیز پخته استفاده کنند.
- مصرف تخم گشنیز در مقادیر زیاد می‌تواند باعث افزایش حساسیت به نور خورشید شود.
- گشنیز ممکن است در کسانی که از دارو برای کنترل دیابت استفاده می‌کنند باعث افت قند خون شود. این افراد باید قبل از اضافه کردن گشنیز به رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنند. همچنین لازم است به طور منظم قند خون‌شان را اندازه بگیرند.
- گشنیز می‌تواند فشار خون کاهش دهد. کسانی که همیشه فشار خون پایینی دارند یا از داروهای کاهنده فشار خون استفاده می‌کنند باید نظر پزشک یا متخصص تغذیه را درباره مصرف این گیاه جویا شوند.
احتمالا تاکنون مطالب زیادی درباره خواص عرق گشنیز در بارداری شنیده یا خوانده‌اید. در حال حاضر، اطلاعات زیادی در مورد فواید و عوارض این محصول برای زنان باردار وجود ندارد. بنابراین بهتر است از مصرف آن به خصوص بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.
اگر باردار یا شیرده هستید، از یک بیماری مزمن رنج می‌برید یا از دارو استفاده می‌کنید، از پزشک بپرسید که آیا می‌توانید از گشنیز در مقادیر زیاد استفاده کنید یا خیر. استفاده از مقدار کمی گشنیز برای تهیه غذا مضر نیست. اما مصرف آن در مقادیر دارویی ممکن است با عارضه همراه باشد.
طرز تهیه دمنوش با گشنیز
اکنون که با خواص گشنیز آشنا شدید، بهتر است طرز تهیه دمنوش آن را یاد بگیرید. همان‌طور که گفته شد، دمنوش گشنیز باعث کاهش قند خون می‌شود، در حذف سرب از جریان خون نقش دارد و به تامین بعضی از مواد مغذی مورد نیاز بدن کمک می‌کند.
برای تهیه این نوشیدنی پرخاصیت می‌توانید به یکی از 2 روش زیر عمل کنید:
1. طرز تهیه دمنوش با برگ گشنیز
یک دسته گشنیز را خرد کنید و روی آن 2 لیوان آب جوش بریزید. 15 تا 20 دقیقه صبر کنید تا نوشیدنی شما دم بکشد. سپس دمنوش را از صافی رد کنید و در صورت تمایل داخل آن یک قاشق مرباخوری عسل و کمی آب لیموترش بریزید.
2. طرز تهیه دمنوش تخم گشنیز
2 قاشق چای‌خوری تخم گشنیز را با هاون بکوبید و آن را به 2 لیوان آب در حال جوش اضافه کنید. شعله را کم کنید و اجازه دهید دمنوش به مدت 10 دقیقه دم بکشد.
دمنوش را از صافی رد کرده و در صورت تمایل برای بهبود طعم آن از کمی عسل و آب لیموترش استفاده کنید.
از گشنیز در کدام غذاها می‌توان استفاده کرد؟
برگ گشنیز به شکل خام یا پخته مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که از دانه‌های این گیاه به صورت خشک یا آسیاب شده استفاده می‌شود.
اگر می‌خواهید از خواص گشنیز برای بهبود وضعیت سلامتی خود بهره ببرید، می‌توانید این گیاه را به روش‌های مختلف به رژیم غذایی خود اضافه کنید. برای مثال:
- از برگ گشنیز برای تزیین سوپ استفاده کنید یا آن را داخل سوپ بریزید.
- برای تهیه آش یا کوکو از برگ گشنیز استفاده کنید.
- برگ گشنیز را به تنهایی یا همراه با سایر سبزیجات با برنج مخلوط کنید.
- از برگ گشنیز برای تهیه سالاد استفاده کنید یا تخم آن را داخل سس بریزید.
- تخم گشنیز را آسیاب کنید و مانند ادویه داخل غذاها بریزید.
- از برگ یا تخم گشنیز برای تهیه دمنوش استفاده کنید.
سوالات متداول درباره خواص گشنیز
در این بخش به چند سوال رایج درباره گشنیز و خواص آن پاسخ می‌دهیم.
1. آیا گشنیز لاغرکننده است؟
بله. از خواص گشنیز برای لاغری استفاده می‌شود. چون این گیاه کم‌کالری است و مقدار زیادی فیبر دارد. بنابراین با کاهش اشتها به کنترل وزن کمک می‌کند.
2. آیا گشنیز برای بارداری خوبه؟
زنان باردار می‌توانند از این گیاه در مقادیر کم برای تهیه غذاهای مختلف استفاده کنند. اما مصرف آن در مقایر زیاد توصیه نمی‌شود.
3. طبع عرق گشنیز چیه؟
عرق گشنیز طبع سرد و خشک دارد.
از خواص گشنیز برای کاهش قند خون، مبارزه با عفونت‌ها و بهبود سلامت قلب، مغز، دستگاه گوارش، پوست و مو استفاده می‌شود.
شما می‌توانید به راحتی برگ یا تخم گشنیز را در رژیم غذایی خود بگنجانید. با این حال، باید مراقبت باشید که در مصرف آن زیاده‌روی نکنید. اگر نمی‌دانید در طول روز مجاز به مصرف چه مقدار گشنیز هستید، با متخصص تغذیه مشورت کنید.
منابع: healthline, draxe, health, livestrong
