خواص ویتامین A؛ از تقویت سیستم ایمنی تا درمان آکنه

ویتامین A به عملکرد صحیح مغز، قلب،‌ ریه‌ها و سایر اندام‌های داخلی بدن کمک می‌کند و فواید زیادی برای سلامتی دارد. از خواص ویتامین A می‌توان به نقش آن در تقویت سیستم ایمنی، بهبود بینایی و حفظ سلامت پوست اشاره کرد.

اگرچه کمبود ویتامین A در کشورهای توسعه‌یافته نادر است، اما در بعضی از مناطق جهان هنوز یک مشکل مهم محسوب می‌شود. در این مقاله علائم و دلایل کمبود این ویتامین را بررسی کرده و بهترین منابع غذایی آن را معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

خواص ویتامین A

به نقل از وب‌سایت «healthline»، ویتامین A نقش‌های متعددی در حفظ سلامت انسان ایفا می‌کند. برای مثال،

1. خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد

بتا کاروتن، آلفا کاروتن و بتا کریپتوگزانتین که پیش‌سازهای ویتامین A هستند و در بدن به این ویتامین تبدیل می‌شوند، خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند.

این کاروتنوئیدها با خنثی‌ کردن رادیکال‌های آزاد (مولکول‌های بسیار فعالی که باعث استرس اکسیداتیو می‌شوند و به سلول‌ها آسیب می‌زنند) از بدن محافظت می‌کنند.

استرس اکسیداتیو با بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سرطان، بیماری قلبی و کاهش عملکرد شناختی مرتبط است. رژیم‌های غذایی سرشار از کاروتنوئید می‌توانند خطر ابتلا به بسیاری از این بیماری‌ها را کاهش دهند.

2. برای سلامت چشم حیاتی است

دریافت کافی ویتامین A از طریق رژیم غذایی می‌تواند از بروز بعضی از بیماری‌های چشمی به‌ویژه دژنراسیون وابسته به سن ماکولا (AMD) پیشگیری کند.

تحقیقات نشان داده‌اند که بالا بودن سطح بتا کاروتن، آلفا کاروتن و بتا کریپتوگزانتین در خون خطر ابتلا به AMD را 25 درصد کاهش می‌دهد. این اثر مثبت به توانایی کاروتنوئیدها در کاهش استرس اکسیداتیو نسبت داده می‌شود.

3. از ابتلا به سرطان پیشگیری می‌کند

کاهش خطر ابتلا به سرطان یکی از مهم‌ترین خواص ویتامین A است. میوه‌ها و سبزیجات غنی از این ویتامین به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی خود در برابر بعضی از سرطان‌ها نقش محافظتی دارند.

یک مطالعه روی بیش از 10 هزار شرکت‌کننده بزرگسال نشان داد که افزایش آلفا کاروتن و بتا کریپتوگزانتین در خون افراد سیگاری می‌تواند خطر مرگ ناشی از سرطان ریه را به ترتیب 46 و 61 درصد کاهش دهد.

علاوه بر این، در بعضی از تحقیقات هم مشاهده شده است که ویتامین A از رشد سلول‌های سرطانی در مثانه، سینه و تخمدان‌ها جلوگیری می‌کند.

4. برای باروری و رشد جنین ضروری است

ویتامین A روی اسپرم و تخمک تاثیر می‌گذارد و به همین دلیل قدرت باروری را در مردان و زنان تقویت می‌کند. این ویتامین همچنین برای سلامت جفت و رشد بافت‌های جنینی حیاتی است.

5. سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند

از سایر خواص ویتامین A می‌توان به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به بیماری یا عفونت اشاره کرد.

ویتامین A در تولید بعضی از سلول‌های ایمنی از جمله سلول‌های B و T نقش دارد. این سلول‌ها وظیفه شناسایی و مبارزه با عوامل بیماری‌زا را در بدن بر عهده دارند.

کمبود ویتامین A می‌تواند باعث افزایش مولکول‌های التهابی در بدن شود و عملکرد یا واکنش‌ سیستم ایمنی را تضعیف کند.

6. احتمال بروز آکنه را کاهش می‌دهد

آکنه یک بیماری مزمن و التهابی است که به دلیل مسدود شدن منافذ پوست توسط چربی و سلول‌های مرده رخ می‌دهد. این بیماری آسیب جسمی جدی ایجاد نمی‌کند، اما تاثیر قابل‌توجهی بر سلامت روان دارد و باعث کاهش اعتمادبه‌نفس می‌شود.

کمبود ویتامین A ممکن است با ابتلا به آکنه مرتبط باشد. چون باعث افزایش تولید پروتئین کراتین در فولیکول‌های مو می‌شود و جلوی پاکسازی سلول‌های مرده را می‌گیرد.

بعضی از داروهای حاوی ویتامین A مانند ایزوترتینوئین برای درمان آکنه شدید تجویز می‌شوند. با این حال، این داروها عوارض جانبی جدی دارند و باید حتما تحت نظر پزشک مصرف شوند.

7. از سلامت استخوان‌ها حمایت می‌کند

شاید فکر کنید استخوان‌ها فقط به پروتئین، کلسیم و ویتامین D نیاز دارند. اما جالب است بدانید که تحقیقات در مورد خواص ویتامین A نشان داده‌اند که مصرف کافی این ماده مغذی هم برای تقویت استخوان ضروری است.

افراد مبتلا به کمبود ویتامین A بیشتر از دیگران در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دارند. در مقابل، کسانی که ویتامین A بیشتری از طریق رژیم غذایی خود دریافت می‌کنند، 6 درصد کمتر ازسایرین دچار شکستی استخوان می‌شوند.

با این حال، بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که زیاده‌روی در مصرف ویتامین A هم برای سلامت استخوان مضر است و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.

8. عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد

بتا کاروتن که پیش‌ساز ویتامین A است و خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی دارد، با محافظت از سلول‌های مغز در برابر استرس اکسیداتیو باعث بهبود عملکرد شناختی می‌شود.

محققان با بررسی مطالعات مختلف متوجه شده‌اند که مصرف 6 تا 50 میلی‌گرم بتا کاروتن در روز همراه با سایر مواد مغذی ضروری مثل ویتامین E، ویتامین C، روی و سلنیوم به مدت حداقل 16 هفته با بهبود حافظه همراه است.

به چقدر ویتامین A در روز نیاز داریم؟

میزان ویتامین A توصیه شده در روز بسته به سن متفاوت است:

علائم کمبود ویتامین A چیست؟

کمبود خفیف ویتامین A ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. با این حال، گاهی‌اوقات می‌تواند باعث خستگی یا احساس بی‌حالی شود.

کمبود شدید ویتامین A روی بینایی، پوست و مو تاثیر می‌گذارد و علائم زیر را ایجاد می‌کند:

• شب‌کوری
• نازک و زخم شدن قرنیه (کراتومالاسی)
• خشکی ملتحمه و قرنیه چشم (گزروفتالمی)
• ایجاد لکه‌های بیضی‌، مثلثی یا نامنظم روی بخش سفید چشم (لکه‌های بیتوت)
• سوراخ شدن قرنیه
• اختلال شدید بینایی (به دلیل آسیب‌دیدگی شبکیه چشم)
• خشکی پوست
• خشکی مو
• خارش پوست

چه کسانی در معرض خطر کمبود ویتامین A هستند؟

اکنون با خواص ویتامین A آشنا شدید، باید در مورد دلایل کمبود این ماده مغذی مهم اطلاعات کسب کنید. به گفته آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا، افراد زیر بیشتر از دیگران با مشکل کمبود ویتامین A مواجه می‌شوند:

• ساکنان کشورهای در حال توسعه که سوء تغذیه و بیماری‌های عفونی مانند سرخک و اسهال در آن مناطق بسیار شایع هستند
• کودکان خردسال و زنان باردار در کشورهای کم‌درآمد
• افراد مبتلا به التهاب روده
• افراد مبتلا به به بیماری‌های کبد و لوزالمعده
• کسانی که عمل های لاغری انجام داده‌اند
• کسانی که از رژیم‌های غذایی بسیار محدود و سختگیرانه‌ مثل رژیم میوه خواری پیروی می‌کنند

برای کمبود ویتامین A چه بخوریم؟

برای جبران کمبود ویتامین A می‌توان از منابع غذایی متنوعی استفاده کرد. این منابع عبارتند از:

• جگر
• ماهی‌های چرب
• شیر و پنیر
• تخم‌مرغ
• کدو حلوایی
• سیب‌زمینی شیرین
• طالبی
• زردآلو
• انبه
• کلم بروکلی
• اسفناج

در مواردی که کمبود ویتامین A شدید است، مصرف مواد غذایی به تنهایی برای درمان آن کافی نیست. در چنین شرایطی، دکتر تغذیه خوب در اصفهان استفاده از مکمل را توصیه می‌کند تا سطح ویتامین سریع‌تر به حالت نرمال برگردد.

عوارض مصرف بیش‌ازحد ویتامین A

اگرچه خواص ویتامین A‌ غیرقابل انکار است، اما زیاده‌روی در مصرف آن‌ هم برای سلامتی مضر است و باعث مسمومیت می‌شود. این مسمومیت با علائم زیر همراه است:

• تغییر رنگ پوست
• پوسته‌ریزی در کف دست‌ها و پاها
• ترک‌خوردگی پوست روی انگشتان
• پسوریازیس
• درماتیت آلرژیک تماسی
• اکتروپیون (خم شدن لبه پلک به سمت بیرون)
• خشکی لب‌ها، دهان و بینی که می‌تواند خطر بروز عفونت را افزایش دهد
• کاهش تولید سبوم (چربی طبیعی پوست)
• آسیب کبدی

مصرف زیاد این ویتامین در دوران بارداری خطر تولد نوزاد با مشکلات زیر را افزایش می‌دهد:

• شکاف کام
• مشکلات قلبی
• میکروسفالی (کوچک بودن غیرطبیعی سر)
• هیدروسفالی (تجمع آب داخل جمجمه)
• مشکلات غده تیموس که مسئول تولید گلبول‌های سفید است

عوارض ویتامین A اغلب به دلیل زیاده‌روی در مصرف مکمل‌های غذایی رخ می‌دهد. رژیم غذایی سالم و متعادل نمی‌تواند سطح این ویتامین را بیش‌ازحد در بدن بالا ببرد.

---

تقویت سیستم ایمنی بدن، حفظ سلامت چشم‌ها و استخوان‌ها، بهبود قدرت باروری، بهبود عملکرد مغز و پیشگیری از سرطان از مهم‌ترین خواص ویتامین A هستند.

بیشتر افراد می‌توانند نیاز روزانه خود به این ویتامین را از طریق رژیم غذایی تامین کنند. با این حال، گاهی‌اوقات ممکن است پزشک یا متخصص تغذیه مصرف مکمل را توصیه کند. در این موارد باید دقیقا طبق دستور از مکمل ویتامین A استفاده کنید تا دچار مسمومیت یا سایر عوارض ناخواسته نشوید.