9 علت کاهش وزن ناگهانی؛ از سرطان تا افسردگی

بسیاری از افراد کاهش وزن را دوست دارند؛ اما اگر این کاهش وزن به‌ صورت ناگهانی و غیرمنتظره اتفاق بیفتد، ممکن است نشان‌دهنده وجود یک بیماری جدی باشد. در این مقاله، علت کاهش وزن ناگهانی را بررسی می‌کنیم تا اهمیت پیگیری این موضوع را بهتر درک کنید.

منظور از کاهش وزن ناگهانی چیست؟

کاهش وزن اغلب یک انتخاب آگاهانه است؛ به این معنی که شما تصمیم می‌گیرید رژیم غذایی و برنامه ورزشی خود را تغییر دهید تا وزن کم کنید.

اگر دلیل واضحی برای کاهش وزن وجود داشته باشد، این اتفاق طبیعی تلقی می‌شود. اما کاهش وزن ناخواسته متفاوت است و زمانی رخ می‌دهد که بدون برنامه‌ریزی قبلی مقداری وزن از دست بدهید.

بر اساس مقاله منتشرشده در وب‌سایت uclahealth، هر فردی که در مدت 6 تا 12 ماه به طور ناخواسته حداقل 4/5 کیلو یا 5 درصد وزن خود از دست می‌دهد، باید به پزشک مراجعه کند.

چه چیزی باعث لاغری شدید میشود؟

بیماری‌های جسمی و روانی می‌توانند به کاهش وزن ناخواسته منجر شوند. بعضی از این بیماری‌ها اشتها را کاهش می‌دهند، اما بعضی دیگر جذب غذا را مختل می‌کنند یا باعث افزایش سوخت‌وساز بدن می‌شوند.

مهم‌ترین عواملی که ممکن است به کاهش وزن ناگهانی و غیرمنتظره منجر شوند عبارتند از:

1. سرطان

سرطان شایع‌ترین علت کاهش وزن ناگهانی است. آمارها نشان می‌دهد بیش از 35 درصد افرادی که به دلیل کاهش وزن ناخواسته به پزشک مراجعه می‌کنند، به یک نوع سرطان تشخیص‌داده‌نشده مبتلا هستند.

در بسیاری از موارد، کاهش وزن اولین نشانه سرطان است؛ به طوری که تقریبا 40 درصد موارد ابتلا به این بیماری از طریق کاهش وزن ناخواسته تشخیص داده می‌شوند.

اگرچه تصور عمومی بر این است که کاهش وزن مرتبط با سرطان فقط در مراحل پیشرفته بیماری رخ می‌دهد، اما تحقیقات نشان داده‌اند که این علامت می‌تواند در مراحل اولیه هم ظاهر شود.

بیماران مبتلا به سرطان‌ روده بزرگ، لوزالمعده و ریه حتی در مراحل ابتدایی بیماری ممکن است با مشکل کاهش وزن مواجه شوند. از این‌رو توجه به این نشانه به ظاهر ساده می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام بیماری داشته باشد.

2. مشکلات سلامت روان

از آنجایی‎‌که اشتها به دلیل اضطراب، افسردگی، استرس یا وسواس تغییر می‌کند، کاهش وزن ناخواسته در 10 تا 23 درصد موارد به اختلالات روانی مربوط می‌شود.

افراد مبتلا به مشکلات سلامت روان که تمایلی به غذا خوردن ندارند یا آن‌قدر زیاد می‌خوابند که خوردن غذا را فراموش می‌کنند، بدون شک دچار کاهش وزن می‌شوند.

البته کاهش وزن ناخواسته در بعضی موارد می‌تواند عارضه جانبی داروهایی باشد که برای درمان اختلالات روانی تجویز می‌شوند. بعضی از این داروها باعث حالت تهوع و کاهش اشتها می‌شوند یا در حس بویایی و چشایی اختلال ایجاد می‌کنند.

3. بیماری‌ها و مشکلات گوارشی

علت کاهش وزن ناگهانی در 10 تا 20 درصد موارد به مشکلات دستگاه گوارش نسبت داده می‌شود.

بیماری‌های گوارشی باعث التهاب روده می‌شوند که این وضعیت روی سوخت‌وساز بدن تاثیر می‌گذارد و توانایی جذب درشت‌مغذی‌ها و ریزمغذی‌ها را کاهش می‌دهد.

بیماری سلیاک که با رژیم بدون گلوتن درمان می‌شود یکی از علل شایع کاهش وزن ناخواسته است. از سایر بیماری‌های گوارشی که ممکن است به این مشکل منجر شوند می‌توان به بیماری التهابی روده (IBD) و اسهال مزمن اشاره کرد.

4. دیابت

اگر دیابت به موقع تشخیص داده نشود یا به خوبی تحت درمان قرار نگیرد، بدن برای تامین انرژی مورد نیاز خود شروع به مصرف چربی و عضله می‌کند که این موضوع باعث کاهش وزن می‌شود.

5. پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تیروکسین (T4) تولید کند و باعث ‌شود بسیاری از عملکردهای بدن با سرعت بیشتری انجام شوند.

در مراحل ابتدایی پرکاری تیروئید، بعضی از افراد احساس خوبی دارند و سرشار از انرژی هستند؛ به‌طوری‌که علی‌رغم کاهش وزن، متوجه هیچ مشکلی نمی‌شوند.

6. عفونت مزمن

گاهی‌اوقات کاهش وزن اولین علامت بیماری‌های عفونی مانند سال یا HIV است. آلودگی به کرم قلاب‌دار روده هم نمونه دیگری است که در آن کاهش وزن می‌تواند نخستین نشانه بیماری باشد.

7. وابستگی به الکل یا مواد مخدر

استفاده از الکل یا مواد مخدر هم می‌تواند علت کاهش وزن ناگهانی یا ناخواسته باشد. چرا که این مواد باعث حالت تهوع و استفراغ می‌شوند و اشتها را کاهش می‌دهند.

8. بیماری آدیسون

کاهش هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون باعث مختل شدن متابولیسم می‌شود و وزن بدن را پایین می‌آورد. از سایر علائم بیماری آدیسون می‌توان به اسهال مزمن، بی‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ اشاره کرد.

9. عوارض جانبی داروها

گاهی‌اوقات داروها عوارضی ایجاد می‌کنند که به کاهش وزن منجر می‌‌شوند. برای مثال، بعضی از داروها باعث کاهش اشتها یا خشکی دهان می‌شوند یا مشکلات خفیف گوارشی ایجاد می‌کنند.

همچنین بعضی از داروها می‌توانند حس چشایی یا بویایی را تحت تاثیر قرار دهند یا باعث حالت تهوع شوند. هر یک از این عوارض ممکن است بر الگوی غذا خوردن تاثیر بگذارد و در نهایت وزن بدن را پایین بیاورد.

برای کاهش وزن ناگهانی به چه دکتری مراجعه کنیم؟

اگر در ماه‌های اخیر بدون دلیل مشخصی مقدار قابل‌توجهی از وزن خود را از دست داده‌اید، بهتر است با پزشک عمومی یا متخصص داخلی مشورت کنید. پزشک با روش‌های زیر سعی می‌کند علت کاهش وزن ناگهانی را تشخیص دهد:

• معاینه بدنی و بررسی سابقه پزشکی
• آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید و سایر ارگان‌های مهم بدن
• آزمایش ادرار برای بررسی عملکرد کلیه و مثانه و شناسایی عفونت‌ها
• غربالگری سلامت روان برای بررسی مشکلات عاطفی یا روانی که ممکن است در اشتها یا تغذیه شما اختلال ایجاد کرده باشند
• تست‌های تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی (MRI) یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی مغز، قلب، ریه و اندام‌های شکمی و تشخیص تومور

آیا می‌توان از کاهش وزن ناگهانی پیشگیری کرد؟

بسیاری از بیماری‌هایی که به کاهش وزن ناخواسته منجر می‌شوند، قابل پیشگیری نیستند. اما با اقدامات زیر می‌توان احتمال بروز بعضی از آن‌ها را کاهش داد:

• هر سال برای چکاپ به پزشک خانواده یا پزشک عمومی مراجعه کنید.
• تست‌های غربالگری سرطان را به موقع انجام دهید.
• داروهای تجویز‌شده را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید و در صورت بروز هر گونه عارضه جانبی از جمله تغییر اشتها یا کاهش وزن پس از شروع داروی جدید، با پزشک خود تماس بگیرید.
• اگر به بیماری‌های گوارشی یا سوءجذب مواد مغذی مبتلا هستید، از فوق تخصص تغذیه در مشهد یا سایر شهرها بپرسید که آیا به مکمل غذایی نیاز دارید یا خیر.
• از مصرف مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.

سوالات متداول

در این بخش به چند سوال رایج در مورد کاهش وزن ناگهانی پاسخ می‌دهیم.

1. چه بیماری باعث کاهش وزن میشود؟

بیماری‌هایی مثل سرطان، دیابت، پرکاری تیروئید، سلیاک و افسردگی که باعث بی‌اشتهایی، افزایش متابولیسم یا سوء‌جذب مواد مغذی می‌شوند، می‌توانند وزن بدن را کاهش دهند.

2. علت کاهش وزن ناگهانی در مردان چیست؟

ابتلا به بعضی از بیماری‌ها از جمله سرطان پروستات، دیابت، بیماری آدیسون و... یا مصرف بعضی از داروها می‌تواند به طور ناخواسته وزن مردان را کاهش دهد.

3. آیا کبد چرب می‌تواند دلیل کاهش وزن ناخواسته باشد؟

بله. بین کاهش وزن ناگهانی و کبد چرب ارتباط وجود دارد. کبد چرب در مراحل پیشرفته توانایی بدن برای پردازش مواد مغذی را مختل می‌کند که این موضوع به ضعف جسمانی و کاهش وزن منجر می‌شود.

---

بسیاری از بیماری‌های جسمی و روانی مثل سرطان، دیابت، پرکاری تیروئید، بیماری آدیسون، بیماری‌‌های گوارشی و افسردگی می‌توانند ناخواسته باعث کاهش وزن شوند.

اگر بدون دلیل مشخص در حال کاهش وزن هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک علت کاهش وزن ناگهانی را با معاینه بدنی و انجام تست‌های مختلف تشخیص می‌دهد و بهترین راهکار درمانی را برای آن مشخص می‌کند.