ویتامین B5؛ خواص، منابع و علائم کمبود پانتوتنیک اسید

ویتامین B5 یا پانتوتنیک اسید یک ویتامین محلول در آب است که با تجزیه چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها به تولید انرژی کمک می‌کند. از خواص ویتامین B5 می‌توان به کنترل چربی خون، کاهش علائم روماتیسم و حفظ سلامت پوست اشاره کرد.

اگرچه کمبود ویتامین B5 نادر است، اما آگاهی از فواید و منابع آن به داشتن زندگی سالم کمک می‌‎کند. در این مقاله هر آنچه که لازم است درباره این ویتامین بدانید را در اختیارتان قرار می‌دهیم. تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

وظایف ویتامین B5 چیست؟

به نقل از «medicalnewstoday»، ویتامین B5 یکی از ویتامین های ضروری بدن است که عملکردهای مهمی را بر عهده دارد. این عملکردها شامل موارد زیر هستند:

• تبدیل غذا به گلوکز (قند)
• سنتز کلسترول
• تولید هورمون‌های جنسی و هورمون‌های مرتبط با استرس
• تشکیل سلول‌های قرمز خون

پانتوتنیک اسید مانند تمام ویتامین‌های گروه B به بدن کمک می‌کند چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها را تجزیه کرده و از آن‌ها برای تولید انرژی و بازسازی بافت‌ها، عضلات و ارگان‌ها استفاده کند.

ویتامین B5 در تولید کوآنزیم A هم نقش دارد. از وظایف مهم این ماده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• به سنتز اسیدهای چرب کمک می‌کند و برای تبدیل غذا به اسید چرب و کلسترول ضروری است.
• برای ایجاد اسفنگوزین (یک مولکول مشابه چربی که به ارسال پیام‌های شیمیایی داخل سلول‌های بدن کمک می‌کند) مورد نیاز است.
• کبد برای تجزیه بعضی از داروها و سموم به کوآنزیم A نیاز دارد.

خواص ویتامین B5

پانتوتنیک اسید یک عنصر کلیدی برای حفظ سلامت بدن است. در ادامه به بعضی از مهم‌ترین فواید این ویتامین اشاره می‌کنیم.

1. تاثیر پانتوتنیک اسید روی دستگاه گوارش

ویتامین B5 به حفظ سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند و به بدن در استفاده از سایر ویتامین‌ها به‌ویژه ریبوفلاوین (ویتامین B2) یاری می‌رساند.

ویتامین B2 برای کنترل استرس مفید است؛ اما شواهدی مبنی بر اینکه پانتوتنیک اسید هم بتواند استرس را کاهش دهد، وجود ندارد.

2. فواید ویتامین b5 برای مو

تحقیقات نشان داده‌اند که پانتوتنیک اسید و مشتقات مرتبط با آن برای استفاده در محصولات آرایشی و بهداشتی از جمله نرم‌کننده‌های مو ایمن هستند. همچنین می‌توانند به درمان ریزش مو کمک کنند.

3. خواص ویتامین b5 برای پوست

ویتامین B5 برای درمان آکنه، هایپرپیگمانتاسیون (تیره شدن پوست) و سایر مشکلات پوستی گزینه مناسبی است. برای مثال، در یک مطالعه مشاهده شد که مصرف مکمل این ویتامین به مدت 12 هفته با کاهش ضایعات ناشی از آکنه همراه است.

فواید محصولات بهداشتی حاوی ویتامین B5

ویتامین B5 به صورت پانتنول و دکسپانتنول توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای استفاده در محصولات آرایشی و بهداشتی تایید شده است.

دکسپانتنول، ماده شیمیایی مهمی که از پانتوتنیک اسید ساخته شده است، اغلب به محصولات مراقبت از مو و پوست و همچنین لوازم آرایشی اضافه می‌شود و به مرطوب کردن پوست کمک می‌کند. این ماده همچنین:

• برای تسکین خارش و تسریع روند درمان مشکلات پوستی از جمله اگزما، گزش حشرات و راش پوشک روی پوست استفاده می‌شود.
• به پیشگیری و درمان واکنش‌های پوستی ناشی از پرتودرمانی کمک می‌کند.
• برای درمان درماتیت آتوپیک خفیف تا متوسط در کودکان مفید است.
• عوارض جانبی ناشی از مصرف داروی ضدآکنه ایزوترتینوئین را کاهش می‌دهد.
• ممکن است به بهبود زخم کمک کند.

قبل از امتحان کردن محصولات حاوی ویتامین B5 بهتر است آن‌ها را روی ناحیه کوچکی از پوست آزمایش کنید. چون ممکن است به این محصولات واکنش نشان دهید.

4. ویتامین B5 و کاهش چربی خون

پانتوتنیک اسید برای درمان چربی خون بالا هم مفید است. دریافت مکمل این ویتامین تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه به کاهش کلسترول و تری گلیسیرید خون کمک می‌کند و راهکار خوبی برای پیشگیری از بیماری قلبی است.

5. خواص ویتامین B5 برای روماتیسم

محققان متوجه شده‌اند که افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید (روماتیسم) به کمبود ویتامین B5 مبتلا هستند. البته برای تایید این موضوع به شواهد علمی بیشتری نیاز است.

روماتیسم یک بیماری التهابی مزمن است که علاوه بر مفاصل می‌تواند روی سایر قسمت‌های بدن از جمله‌ پوست، چشم‌، ریه‌، قلب و عروق خونی هم تاثیر بگذارد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های سالم حمله کند.

6. درمان سرطان سینه با ویتامین B5

سرطان سینه یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در بین زنان است. در بعضی از مطالعات استفاده از ویتامین B5 برای درمان این بیماری به نتایج امیدوارکننده‌ای ختم شده است. با این حال، برای درک بهتر این موضوع باید تحقیقات بیشتری انجام شود.

7. خواص ویتامین b5 برای بی خوابی

پانتوتنیک اسید در تنظیم ملاتونین نقش دارد و از این طریق روی خواب تاثیر می‌گذارد. ملاتونین هورمون مهمی است که چرخه خواب و بیداری را کنترل می‌کند و کمبود آن به مشکلات خواب از جمله بی‌خوابی منجر می‌شود.

افرادی که به کمبود ویتامین B5 مبتلا هستند ممکن است در طول شب با مشکل بی‌خوابی و در طول روز با مشکل خستگی دست‌وپنجه نرم کنند.

علائم کمبود ویتامین ب 5

کمبود ویتامین B5 بسیار نادر است. چون این ماده مغذی تقریبا در تمام غذاها یافت می‌شود و یک رژیم غذایی سالم و متنوع می‌تواند نیاز بدن به آن را تامین کند.

با این حال، کمبود ویتامین B5 ممکن است در اثر سوء جذب یا سوء تغذیه رخ دهد و علائم زیر را ایجاد کند:

• خستگی
• اختلال خواب
• معده‌درد
• حالت تهوع
• استفراغ
• هیپوگلیسمی (افت قند خون)
• بی‌حسی و سوزش دست‌ها و پاها
• سردرد
• تحریک‌پذیری یا بی‌قراری
• از دست دادن اشتها
• کرامپ عضلات و اختلال در حفظ هماهنگی آن‌ها
• تغییر شخصیت

این علائم معمولا پس از دریافت ویتامین B5 کافی از بین می‌روند.

در طول روز به چقدر ویتامین B5 نیاز داریم؟

برای اینکه از خواص ویتامین B5 بهره‌مند شوید، باید آن را به اندازه کافی دریافت کنید. مقدار ویتامین مورد نیاز بدن بسته به سن متفاوت بوده و به صورت زیر مشخص شده است:

• شیرخواران کمتر از 6 ماه: 1/7 میلی‌گرم در روز
• شیرخواران هفت تا 12 ماهه: 1/8 میلی‌گرم در روز
• کودکان یک تا سه ساله: 2 میلی‌گرم در روز
• کودکان چهار تا هشت ساله: 3 میلی‌گرم در روز
• کودکان 9 تا 13ساله: 4 میلی‌گرم در روز
• مردان و زنان بالای 14 سال: 5 میلی‌گرم در روز
• زنان باردار: 6 میلی‌گرم در روز
• زنان شیرده: 7 میلی‌گرم در روز

ویتامین B5 جزء ویتامین‌های محلول در آب طبقه‌بندی شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. بنابراین از آنجا که بدن توانایی ذخیره کردن این ماده مغذی را ندارد، باید آن را هر روز دریافت کنید.

ویتامین b5 در چه چیزهایی است؟

پانتوتنیک اسید در طیف گسترده‌ای از غذاها یافت می‌شود، از جمله:

• انواع گوشت مثل مرغ، بوقلمون، اردک، گوشت گاو و امعاء و احشاء (قلوه و جگر)
• انواع ماهی به‌ویژه سالمون
• نان و غلات سبوس‌دار
• محصولات لبنی مثل شیر و ماست
• حبوبات مثل عدس، نخود و لوبیای سویا
• سبزیجات مثل قارچ، کلم بروکلی، گل کلم، سیب‌زمینی شیرین، ذرت و گوجه‌فرنگی
• سایر مواد غذایی مانند بادام‌زمینی، تخمه آفتابگردان، جوانه گندم و جو دوسر

محققان متوجه شده‌اند که باکتری‌های موجود در روده بزرگ هم می‌توانند پانتوتنیک اسید تولید کنند. اما این موضوع هنوز به طور قطعی ثابت نشده است.

برای اینکه خواص ویتامین B5 حفظ شود باید از غذاها به صورت تازه (نه فرآوری‌شده) استفاده کنید. چون فرآوری از طریق کنسروسازی و... باعث از بین رفتن این ویتامین می‌شود.

علاوه بر این، ویتامین B5 نسبت به گرما حساس است و جوشاندن غذاها باعث می‌شود میزان این ویتامین حدود 67 درصد کاهش پیدا کند.

عوارض ویتامین  B5

مصرف غذاهای حاوی پانتوتنیک اسید معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. استفاده از مکمل آن هم در محدوده توصیه‌شده برای سلامتی بی‌ضرر است. با این حال، هر فردی که قصد امتحان کردن مکمل غذایی را دارد باید ابتدا با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کند.

دریافت ویتامین B5 در دوز بسیار بالا (به عنوان مثال، 10 تا 20 ‌گرم در روز) ممکن است به عوارض مختلف مانند اسهال منجر شود.

آگاهی از نکات زیر به شما کمک می‌کند که از خواص ویتامین B5 بهره بیشتری ببرید و در عین حال از خود در برابر عوارض احتمالی محافظت کنید:

• مصرف مکمل ویتامین B5 به تنهایی ممکن است تعادل سایر ویتامین‌های گروه B‌ را برهم بزند. از این‌رو توصیه می‌شود از این ویتامین در قالب مکمل ب-کمپلکس استفاده کنید.
• اگر باردار هستید، در طول روز بیش از 6 میلی‌گرم ویتامین B5 دریافت نکنید. در دوران شیردهی هم میزان مصرف این ویتامین را به 7 میلی‌گرم در روز محدود کنید.
• ژل رویال حاوی ویتامین B5 است. از مصرف این محصول همراه با مکمل ویتامین B5 خودداری کنید.
• اگر بیمار هستید یا دارو مصرف می‌کنید، در مورد فواید و عوارض مکمل‌های حاوی ویتامین B5‌ با پزشک خود مشورت کنید.

تداخل ویتامین B5 با داروها

هیچ تداخل دارویی شناخته‌‌شده‌ای برای پانتوتنیک اسید وجود ندارد. با این حال، این ویتامین ممکن است اثربخشی داروهای زیر را کاهش دهد:

• آنتی‌بیوتیک‌ها به‌ویژه داکسی‌سایکلین و آزیترومایسین
• داروهای مربوط به بیماری آلزایمر از جمله دونپزیل، ریواستیگمین و ممانتین

بهترین زمان مصرف ویتامین  b5

پانتوتنیک اسید به شکل مکمل مجزا یا به صورت مکمل B کمپلکس که شامل تمام هشت ویتامین گروه B است، به فروش می‌‎رسد.

بررسی جدول زمان مصرف مکمل ها نشان می‌دهد که شما می‌توانید از مکمل‌های حاوی ویتامین‌های گروه B از جمله ویتامین B5 در هر زمانی از روز، همراه با غذا یا با معده خالی، استفاده کنید.

با این حال، بهتر است این نوع مکمل‌ها را صبح بخورید. چون ویتامین‌های گروه B نقش مهمی در متابولیسم مواد مغذی و تولید انرژی دارند.

سوالات متداول

در این بخش به چند سوال رایج در مورد پانتوتنیک اسید پاسخ می‌دهیم.

1. خواص ویتامین B5 برای مو و پوست چیست؟

این ویتامین به مرطوب نگه داشتن پوست، درمان آکنه و کاهش ریزش مو کمک می‌کند.

2. آیا پانتوتنیک اسید برای کاهش وزن مفید است؟

در حال حاضر، شواهد کافی برای نشان دادن تاثیر مکمل ویتامین B5 روی کاهش وزن وجود ندارد. با این حال، پیروی از رژیم غذایی متعادل و سالم که حاوی ویتامین B5 کافی باشد، می‌تواند از کنترل وزن حمایت کند.

3. ویتامین b5 در چه میوه هایی وجود دارد؟

آووکادو، موز، انار، انجیر و گریپ‌فروت از بهترین منابع پانتوتنیک اسید هستند.

بدن انسان قادر به ساخت یا ذخیره کردن ویتامین B5 نیست. برای اینکه از خواص ویتامین B5 بی‌نصیب نمانید، باید غذاهای حاوی این ماده مغذی مهم را هر روز به اندازه کافی دریافت کنید.

کمبود ویتامین B5 بسیار نادر است. اما اگر علائم این مشکل از جمله اختلال خواب، بی‌اشتهایی، حالت تهوع، سردرد یا بی‌حسی دست و پا را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت سلامتی شما بررسی شود.