علائم کمبود ویتامین c؛ از کاهش اشتها تا خشکی پوست

ویتامین C یک ماده مغذی ضروری است که بدن نمی‌تواند آن را بسازد. بیشتر مردم این ویتامین را از غذاها دریافت می‌کنند. با این حال، احتمال کمبود آن وجود دارد. از علائم کمبود ویتامین c می‌توان به خستگی، مشکلات پوستی و کم‌خونی اشاره کرد.

ویتامین C به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی خود، به مبارزه با رادیکال‌های آزاد و پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند. برای آشنایی بیشتر با علائم کمبود این ماده مغذی حیاتی، توصیه می‌کنیم ادامه مطلب را تا انتها بخوانید.

علائم کمبود ویتامین c

حدود 2 تا سه ماه طول می‌کشد تا در اثر دریافت کم ویتامین C دچار کمبود شوید. اگر سیگار می‌کشید، الکل مصرف می‌کنید یا به بیماری‌های مختلف مثل اختلال خوردن، بیماری التهابی روده (IBD)، آلرژی غذایی یا دیابت مبتلا هستید، بیشتر از دیگران در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار دارید.

کمبود ویتامین C از خفیف تا شدید متغیر است. به بیماری کمبود ویتامین سی در موارد شدید «اسکوربوت» یا «اسکوروی» (Scurvy) می‌گویند. این بیماری به ندرت رخ می‌دهد؛ اما در صورت درمان نشدن، عوارض جدی ایجاد می‌کند.

شایع‌ترین علائم کمبود ویتامین c در زنان و مردان عبارتند از:

1. کاهش اشتها

به نقل از «health»، کاهش اشتها یکی از علائم کمبود ویتامین  cاست که معمولا همراه با سایر احساسات ناخوشایند مانند حالت تهوع و علائم شبه آنفولانزا رخ می‌دهد.

کاهش اشتها خوردن غذاهای غنی از ویتامین C را دشوارتر می‌کند و باعث تشدید علائم کمبود این ماده مغذی می‌شود.

2. مشکلات پوستی

کسانی که کمبود ویتامین C دارند طیف وسیعی از مشکلات پوستی را تجربه می‌کنند، از جمله:

پوست مرغی

ویتامین C نقش کلیدی در تولید کلاژن ایفا می‌کند. کلاژن پروتئینی است که در بافت‌های همبند مانند پوست، مو، مفاصل، استخوان‌ها و رگ‌های خونی یافت می‌شود.

هنگامی که سطح ویتامین C پایین باشد، ممکن است به یک بیماری پوستی به نام کراتوز پیلاریس (Keratosis pilaris) مبتلا شوید که به آن پوست مرغ هم می‌گویند.

در این حالت، به دلیل تجمع پروتئین کراتین در منافذ پوست، برآمدگی‌های کوچک یا خشن در پشت بازوها، ران‌ها یا باسن ایجاد می‌شود.

کراتوز پیلاریس معمولا پس از سه تا پنج ماه مصرف ناکافی کمبود ویتامین C ظاهر شده و با خوردن مکمل برطرف می‌شود. با این حال، این عارضه می‌تواند در اثر عوامل دیگری هم ایجاد شود. بنابراین وجود آن به تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده کمبود ویتامین C باشد.

پوست خشک و آسیب‌دیده

پوست سالم به‌ ویژه در اپیدرم یا لایه بیرونی حاوی مقدار زیادی ویتامین C است. ویتامین C از پوست در برابر آسیب اکسیداتیو ناشی از نور خورشید و آلاینده‌های محیطی مانند دود سیگار محافظت می‌کند. همچنین تولید کلاژن را تقویت می‌کند که این موضوع باعث می‌شود پوست جوان‌تر به نظر برسد.

افزایش مصرف ویتامین C با کیفیت بهتر پوست مرتبط است، درحالی‌که دریافت ناکافی آن احتمال خشکی پوست و ایجاد چین و چروک را 10 درصد افزایش می‌دهد.

کبودی

کبودی یکی از اولین علائم کمبود ویتامین c در بدن است و زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی در زیر پوست پاره می‌شوند و خون به نواحی اطراف نشت می‌کند.

این عارضه به دلیل کاهش تولید کلاژن و ضعیف شدن عروق خونی اتفاق می‌افتد. کبودی ناشی از کمبود ویتامین C ممکن است نواحی وسیعی از بدن را بپوشاند یا به صورت نقاط کوچک و بنفش در زیر پوست ظاهر شود.

تاخیر در بهبود زخم‌‌ها

از آنجا که کمبود ویتامین C سرعت کلاژن‌سازی را کاهش می‌دهد، باعث می‌شود زخم‌ها کندتر بهبود پیدا کنند. در موارد شدید، حتی ممکن است زخم‌های قدیمی دوباره باز شوند و خطر عفونت را افزایش دهند.

تاخیر در بهبود زخم یکی از شدیدترین علائم کمبود ویتامین سی است و معمولا بعد از چند ماه دریافت ناکافی این ویتامین رخ می‌دهد.

3. تغییر شکل ناخن‌ها

کمبود ویتامین C به غیر از پوست روی ناخن‌ها هم تاثیر می‌گذارد؛ به طوری که باعث می‌شود ناخن‌ها نازک و شکننده شوند و در موارد شدید، شکل مقعر پیدا کنند. در این حالت، در مرکز ناخن یک فرورفتگی و در انتهای آن یک برجستگی ایجاد می‌شود و ناخن شبیه قاشق به نظر می‌رسد.

4. مشکلات مرتبط با مو

علائم کمبود ویتامین c را می‌توان روی موها هم مشاهده کرد. این علائم شامل موارد زیر هستند:

پیج‌ خوردن موها

کمبود ویتامین C باعث می‌شود موها به شکل‌ خمیده یا پیچ‌خورده رشد کنند. این علامت به دلیل نقص‌هایی که در ساختار پروتئینی مو هنگام رشد ایجاد می‌شوند، رخ می‌دهد.

پیچ‌خوردگی موها ممکن است مثل سایر علائم به راحتی قابل ‌مشاهده نباشد. چون به احتمال زیاد موهای آسیب‌دیده می‌شکنند یا می‌ریزند.

این مشکل معمولا ظرف یک ماه پس از مصرف مقادیر کافی ویتامین C برطرف می‌شوند.

لکه‌های قرمز روشن اطراف فولیکول‌های مو

فولیکول‌های مو روی سطح پوست دارای رگ‌های خونی بسیار کوچکی هستند که خون و مواد مغذی را به این ناحیه می‌رسانند.

در صورت کمبود ویتامین C، این رگ‌های خونی کوچک می‌شکنند و لکه‌های کوچک و قرمز روشن در اطراف فولیکول‌های مو ایجاد می‌کنند.

این وضعیت که به آن خونریزی پری‌فولیکولار (Perifollicular hemorrhage) می‌گویند، یکی از شناخته‌شده‌ترین علائم کمبود شدید ویتامین C است.

معمولا مصرف مکمل‌ ویتامین C می‌تواند این علامت را ظرف 2 هفته برطرف ‌کند.

5. افزایش وزن ناخواسته

افزایش وزن هم می‌تواند نشانه کمبود ویتامین ث باشد. چون این ویتامین با تنظیم آزادسازی چربی از سلول‌های چربی، کاهش هورمون‌های استرس و کنترل التهاب از شما در برابر چاقی محافظت می‌کند.

جالب است که سطوح پایین ویتامین C در خون، حتی در افرادی که وزن طبیعی دارند، با افزایش چربی شکم مرتبط است.

چربی اضافی بدن به تنهایی نشان‌دهنده کمبود ویتامین C نیست. اما پس از کنار گذاشتن سایر عوامل خطر چاقی، ارزش بررسی کردن را دارد.

به غیر از ویتامین‌ C، مواد مغذی دیگری هم وجود دارند که می‌توانند روی وزن تاثیر بگذارند. اگر می‌خواهید با آن‌ها آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «لاغری با ویتامین D» و «کمبود کدام ویتامین باعث لاغری صورت میشود» را بخوانید.

6. مشکلات بینایی

وقتی از علائم کمبود ویتامین سی صحبت به میان می‌آید، مشکلات چشمی یکی از مواردی است که باید به آن اشاره کرد. این مشکلات ممکن است شدید باشند و به طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین درمان به موقع آن‌ها ضروری است.

کمبود ویتامین C می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• خونریزی رگ‌های خونی کوچک در قسمت سفید چشم
• آسیب اعصاب
• خونریزی عصب بینایی (عصبی که چشم‌ها را به مغز متصل می‌کند)
• تاری دید
• خشکی چشم
• زرد شدن چشم‌ها و پوست (یرقان)

علائم فوق ممکن است به مشکلاتی مانند آسیب بافتی، تورم و تغییر عصب بینایی منجر شوند. اگر یکی از آن‌ها را تجربه کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید.

7. درد و تورم مفاصل

از آنجا که مفاصل حاوی مقدار زیادی بافت همبند غنی از کلاژن هستند، ممکن است تحت تاثیر کمبود ویتامین C قرار بگیرند.

درد ناشی از کمبود ویتامین C اغلب به قدری شدید است که باعث لنگیدن یا مشکل در راه رفتن می‌شود.کمبود این ماده مغذی همچنین می‌تواند به خونریزی مفاصل منجر ‌شود و درد و تورم زیادی ایجاد کند.

هر 2 علامت را می‌توان ظرف یک هفته با مصرف مکمل ویتامین C درمان کرد.

8. خستگی

خستگی هم یکی از اولین علائم کمبود ویتامین c است. البته این علامت ممکن است در اثر ابتلا به سایر بیماری‌ها یا کمبودهای تغذیه‌ای هم رخ دهد.

خستگی ناشی از کمبود ویتامین C معمولا با ضعف و درد عضلانی همراه است.

9. کم‌خونی

کم‌خونی از مهم‌ترین عوارض کمبود ویتامین C است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی گلبول‌ قرمز سالم برای تامین اکسیژن مورد نیاز اندام‌ها نداشته باشد. کمبود اکسیژن باعث خستگی، ضعف، تنگی نفس، سرگیجه و سردرد می‌شود.

ویتامین C به جذب آهن (یکی از مواد معدنی سازنده گلبول‌های قرمز خون) کمک می‌کند. هنگامی که ویتامین C کافی در بدن وجود ندارد، جذب آهن در روده کاهش می‌یابد و شما بعد از مدتی به کم‌خونی مبتلا می‌شوید.

کمبود ویتامین C همچنین خطر خونریزی بیش از حد را افزایش می‌دهد که این موضوع هم ممکن است در بروز کم‌خونی نقش داشته باشد.

علاوه بر کمبود ویتامین C، کم‌خونی می‌تواند دلایل دیگری هم داشته باشد. درمان کم‌خونی بسته به علت و شدت آن متفاوت است.

10. خونریزی لثه و از دست دادن دندان

قرمزی، تورم و خونریزی لثه یکی از شایع‌ترین علائم کمبود ویتامین c در مردان و زنان است. در صورت کمبود این ویتامین، بافت لثه ضعیف و ملتهب شده و رگ‌های خونی به ‌راحتی دچار خونریزی می‌شوند.

در مراحل پیشرفته کمبود ویتامین C، رنگ لثه‌ها به بنفش تغییر می‌کند. در نهایت، ممکن است دندان‌ها به دلیل ناسالم بودن لثه‌ها و ضعف عاج دندان بیفتند.

11. ضعیف بودن سیستم ایمنی

تحقیقات نشان می‌دهد که ویتامین C در انواع سلول‌های ایمنی تجمع می‌یابد تا به آن‌ها در مبارزه با عفونت و از بین بردن عوامل بیماری‌زا کمک کند.

کمبود ویتامین C با تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلا به عفونت از جمله بیمار‌ی‌های جدی مانند پنومونی (ذات‌الریه) مرتبط است.

علائم کمبود ویتامین c در کودکان

خستگی و ضعف عمومی، کاهش اشتها، کم‌خونی، عفونت مکرر به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی و خونریزی لثه از علائم کمبود ویتامین سی در کودکان هستند.

علاوه بر این، کمبود ویتامین C روی سلامت استخوان‌ها تاثیر می‌گذارد و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد. چون این ویتامین نقش مهمی در تشکیل استخوان دارد.

مشکلات استخوانی هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‌شوند. اما کودکان بیشتر تحت تاثیر کمبود ویتامین C قرار می‌گیرند. چون بدن آن‌ها هنوز در حال رشد است.

برای کمبود ویتامین c چی بخوریم؟

مردان و زنان بزرگسال به ترتیب به 90 و 75 میلی‌گرم ویتامین C در روز نیاز دارند. به افراد سیگاری توصیه می‌شود 35 میلی‌گرم ویتامین C اضافی دریافت کنند. چون تنباکو هم نیاز بدن به ویتامین C را افزایش می‌دهد و هم باعث کاهش جذب آن می‌شود.

میوه‌ها و سبزیجات به‌خصوص فلفل قرمز شیرین، کلم بروکلی، جعفری، کیوی، لیموترش، پرتقال، توت‌فرنگی و پاپایا غنی ترین منبع ویتامین ث هستند.

وقتی ویتامین C در معرض گرما قرار می‌گیرد به سرعت تجزیه می‌شود. بنابراین میوه‌ها و سبزیجات خام نسبت به غذاهای پخته ویتامین C بیشتری دارند. برای حفظ سلامت پوست در رژیم و پیشگیری از بیماری توصیه می‌شود از آن‌ها به مقدار کافی استفاده کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

کمبود ویتامین C در مراحل پیشرفته می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد. اگر علائم کمبود این ویتامین را تجربه کردید، با پزشک تماس بگیرید. همچنین در صورت مشاهده علائم زیر فورا به دنبال درمان بروید:

• تورم شدید
• زرد شدن پوست و چشم‌ها (یرقان)
• تشنج

درمان‌ کمبود ویتامین C شامل مصرف مکمل و تغییر رژیم غذایی است. انتظار می‌رود که بعضی از علائم کمبود ویتامین سی ظرف 24 ساعت پس از شروع درمان بهبود یابند.

---

کمبود ویتامین C به علائمی منجر می‌شود که روی پوست، مو، ناخن‌ها، مفاصل و سایر قسمت‌های بدن تاثیر می‌گذارند. برای حفظ سلامتی و پیشگیری از علائم کمبود ویتامین سی باید هر روز به اندازه کافی میوه و سبزی تازه بخورید. 

اگر علائم کمبود ویتامین C را تجربه می کنید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. آنها می توانند سطح ویتامین C شما را آزمایش کنند و می توانند در مورد درمانی که ممکن است شامل مکمل ها و تنظیم رژیم غذایی شما باشد به شما توصیه کنند.