همه ‌چیز درباره بری بری؛ بیماری ناشی از کمبود ویتامین B1

بیماری بری ‌بری (Beriberi) یک اختلال ناشی از کمبود تیامین (ویتامین B1) است که به مشکلات جدی در قلب و سیستم عصبی منجر می‌‌شود و حتی گاهی‌اوقات آسیب‌های دائمی به‌جا می‌گذارد.

واژه «بری بری» از زبان سینهالی گرفته شده که به معنی «ضعف شدید» است. در این مقاله از مجله سلامتی چنگال با علائم،‌ علل و راه‌های درمان بیماری بری بری آشنا می‌شوید.

بیماری بری بری چیست؟

به نقل از وب‌سایت «medicalnewstoday»، بری بری یک بیماری جدی و بالقوه تهدیدکننده زندگی است که در اثر کمبود شدید ویتامین B1 در بدن به وجود می‌آید.

ویتامین B1 یک ماده‌ی مغذی ضروری است که بدن آن را از طریق رژیم غذایی دریافت می‌کند. این ویتامین نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن دارد، از جمله:

• تجزیه کربوهیدرات‌ها
• انقباض عضلانی
• انتقال پیام‌های عصبی
• تولید گلوکز (قند)
• تولید اسیدهای موثر در هضم غذاها

کمبود شدید تیامین می‌تواند از انجام صحیح این عملکردها در بدن جلوگیری کند.

انواع بری بری

بیماری بری بری به 2 دسته اصلی تقسیم می‌شود:

• بری بری مرطوب: اغلب بر سیستم قلبی-عروقی اثر می‌گذارد و باعث تضعیف گردش خون و تجمع مایعات در بافت‌ها می‌شود. این بیماری یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده حیات به شمار می‌رود که به درمان فوری نیاز دارد.
• بری بری خشک: این بیماری به سیستم عصبی مرکزی (CNS) آسیب می‌رساند، عملکرد حرکتی عضلات را مختل می‌کند و باعث ضعف رفلکس‌ها و بی‌حسی اندام‌ها می‌شود. با این حال، درمان آن معمولا نسبت به بری بری مرطوب آسان‌تر است.

علائم بیماری بری بری

علائم این بیماری بسته به نوع آن ممکن است متفاوت باشد.

1. علائم بری بری مرطوب

بری بری مرطوب با علائم زیر مشخص می‌شود:

• افزایش ضربان قلب
• کمبود شدید انرژی یا خستگی مداوم
• تنگی نفس
• بیدار شدن در طول شب به دلیل تنگی نفس
• ورم پاها

2. علائم بری بری خشک

شایع‌ترین علائم بربری خشک عبارتند از:

• بدن‌درد
• استفراغ
• مشکل در راه رفتن
• گیجی
• بی‌حسی دست‌ها یا پاها
• فلج ساق پا

3. علائم سندرم ورنیکه-کورساکوف

اگر علائم اولیه بری بری به موقع درمان نشود، این بیماری به سندرم ورنیکه-کورساکوف (Wernicke-Korsakoff) تبدیل می‌شود؛ اختلالی به دلیل آسیب‌دیدگی بخش‌هایی از مغز مانند تالاموس و هیپوتالاموس رخ می‌دهد.

سندرم ورنیکه-کورساکوف علائم مختلفی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از دست دادن حافظه یا ناتوانی در شکل‌گیری خاطرات جدید
• گیجی
• حرکات سریع چشم
• حرکات غیرارادی چشم
• تاری دید یا دوبینی
• از دست دادن هماهنگی عضلات
• توهم

علت بیماری بری بری

بری بری معمولا به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:

• رژیم غذایی نامناسب: عادات بد غذایی و مصرف ناکافی غذاهای غنی از تیامین می‌تواند به کمبود این ویتامین منجر شود.
• مشکل در پردازش تیامین: گاهی‌اوقات بدن به دلیل بعضی مشکلات قادر به جذب تیامین یا استفاده صحیح از آن نیست.

بیماری بری بری در کشورهای توسعه‌یافته به ندرت رخ می‌دهد. چون در این مناطق بسیاری از مواد غذایی پرمصرف مانند نان با تیامین غنی شده‌اند. مصرف این مواد غذایی معمولا برای جلوگیری از کمبود ویتامین B1 کافی است.

مصرف بیش‌ازحد الکل علت اصلی بری بری در کشورهای غربی محسوب می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که تقریبا 80 درصد کسانی که در مصرف نوشیدنی‌های الکلی زیاده‌روی می‌کنند به کمبود این ویتامین مبتلا هستند. الکل جذب و پردازش تیامین را برای بدن دشوارتر می‌کند.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به بری بری هستند؟

بعضی عوامل احتمال کمبود ویتامین های ضروری بدن را افزایش داده و به بری بری منجر می‌شوند. به غیر از کسانی که الکل می‌نوشند، ‌افراد زیر هم ممکن است به بری بری مبتلا شوند:

• نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند و مادران‌ آن‌ها دچار کمبود تیامین هستند
• نوزانی که با شیر خشک فاقد تیامین تغذیه می‌شوند
• افرادی که رژیم غذایی پرکربوهیدرات دارند و مقدار زیادی کربوهیدرات‌ تصفیه ‌شده می‌خورند
• کسانی که فعالیت یا ورزش بسیار شدید و سنگین انجام می‌دهند
• افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند (ممکن است جذب تیامین در بدن آن‌ها دچار مشکل شود)
• افرادی که به دلیل افزایش سن یا ابتلا به مشکلات گوارشی نمی‌توانند مواد مغذی را به خوبی جذب کنند
• کسانی که جراحی کاهش وزن انجام داده‌اند
• افرادی که استرس شدید دارند
• افراد مبتلا به دیابت
• افراد مبتلا به HIV
• کسانی که دیالیز می‌شوند
• کسانی که از داروهای خاص مثل دیورتیک‌ها (ادرارآورها) استفاده می‌کنند

در موارد نادر، یک نوع بری بری به نام بری بری ژنتیکی وجود دارد که مانع جذب تیامین موجود در غذاها می‌شود.

راه‌های تشخیص بیماری بری بری

پزشکان از روش ‌های زیر برای تشخیص بری بری استفاده می‌کنند:

• آزمایش خون: سطح تیامین را در بدن اندازه‌گیری می‌کند.
• معاینه بدنی: به شناسایی آسیب‌های عصبی و قلبی کمک می‌کند. این آسیب‌ها شامل مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل، عدم هماهنگی و ضعف رفلکس‌ها هستند.
• بررسی ضربان قلب و تنفس: تغییر ضربان قلب و تنفس همراه با تورم اندام‌های تحتانی بدن می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات قلبی باشد.

درمان بیماری بری بری

هدف از درمان بری بری افزایش سطح تیامین در بدن است. در نتیجه، بیمار باید تحت نظر پزشک از مکمل استفاده کند و غذاهای غنی از ویتامین B1 را در برنامه روزانه خود بگنجاند.

همچنین در طول درمان باید به طور منظم و تا زمانی که سطح تیامین به حد طبیعی برگردد،‌ آزمایش‌ خون بدهد. پس از بهبودی هم ممکن است نیاز باشد مصرف مکمل را با دوز کم ادامه دهد یا تغییراتی را در رژیم غذایی خود اعمال کند.

پزشک سعی می‌کند عوارض ناشی از بری بری مانند آسیب‌های عصبی و قلبی را درمان کند. اگر درمان به موقع شروع شود، ممکن است این آسیب‌ها قابل بازگشت باشند. اما در صورت طولانی شدن کمبود تیامین، بعضی از علائم بهبود نمی‌یابند.

1. غذاهای حاوی ویتامین B1

تغذیه مناسب نقش مهمی در درمان بیماری بری بری دارد. غذاهای زیر از بهترین منابع ویتامین B1‌ به شمار می‌روند:

• لوبیای سیاه
• ماهی (مانند سالمون)
• عدس
• تخمه آفتابگردان
• نان گندم کامل
• ماست

2. مکمل‌های حاوی تیامین

در بیشتر موارد، مصرف غذا به تنهایی برای افزایش سریع سطح تیامین و درمان بری بری کافی نیست. در این شرایط لازم است بیمار تحت نظر پزشک از مکمل‌های خوراکی یا تزریقی استفاده کند.

چقدر طول می‌کشد کمبود تیامین برطرف شود؟

پاسخ این سوال به شدت علائم و مدت زمان کمبود ویتامین بستگی دارد.

بعضی از علائم قلبی ظرف چند ساعت یا چند روز برطرف می‌شوند. اما علائم عصبی و حرکتی ممکن است پس از 6 ماه از بین بروند. در موارد شدید، آسیب‌های عصبی دائمی هستند.

از آنجا که روند بهبودی در افراد مختلف متفاوت است، بیمار باید در مورد نحوه درمان خود و مدت زمان مصرف مکمل با پزشک صحبت کند.

پیشگیری از بری بری

بدن مقداری تیامین در کبد ذخیره می‌کند، اما این ذخیره به اندازه‌ای نیست که از کمبود جلوگیری کند. برای پیشگیری از بری بری، داشتن رژیم غذایی غنی از تیامین ضروری است.

مردان و زنان بالغ به ترتیب به 1/2 و 1/1 میلی‌گرم ویتامین B1 در روز نیاز دارند. این مقدار در دوران بارداری به 1/4 میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد تا خطر کمبود تیامین کاهش پیدا کند.

اگر از شیر خشک برای تغذیه نوزاد خود استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که محصول انتخابی شما حاوی تیامین کافی باشد.

هر فردی که علائم بیماری بری‌ بری را تجربه می‌کند، باید فورا با پزشک مشورت کند. این بیماری بدون درمان می‌تواند خطرناک باشد و به نارسایی قلبی یا آسیب شدید سیستم عصبی منجر شود.

با درمان به موقع، وضعیت بیمار به طرز چشمگیری بهبود می‌یابد و حتی ممکن است آسیب‌ قلبی و عصبی برطرف ‌شود. با این حال، علائم در بعضی از افراد برای مدت طولانی ادامه می‌یابند.