چاقی موضعی؛ چرا اتفاق می‌افتد و چگونه درمان می‌شود؟

چاقی موضعی یکی از دغدغه‌های افرادی است که علیرغم حفظ وزن در محدوده مناسب، با تجمع چربی در بخش‌های خاصی از بدن مانند شکم، ران‌ یا بازو مواجه می‌شوند. این نوع چاقی به دلایل مختلفی از جمله ژنتیک، سبک زندگی و تغییر هورمون‌ها ایجاد می‌شود و بر ظاهر و اعتماد به‌ نفس افراد تاثیر می‌گذارد.

در این مقاله، به بررسی علل چاقی موضعی می‌پردازیم و راهکارهای موثری را برای پیشگیری و درمان آن معرفی می‌کنیم. اگر شما هم به دنبال یک راه حل مناسب برای این مشکل هستید، توصیه می‌کنیم ادامه مطلب را از دست ندهید.

چاقی موضعی چیست؟

به تجمع چربی در نواحی خاصی از بدن مانند شکم، پهلو، باسن، ران یا بازو «چاقی موضعی» می‌گویند. برخلاف چاقی عمومی که چربی به طور یکنواخت در سراسر بدن پخش می‌شود، چاقی موضعی فقط روی بخش‌های خاصی از بدن تمرکز دارد و به همین دلیل ظاهر شما را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سال‌ها است که مردم از اصطلاحات مربوط به میوه‌ها برای توصیف چاقی موضعی استفاده می‌کنند. چون این روش برای توصیف شکل بدن در مقایسه با اصطلاحات علمی و رسمی ساده‌تر است. بر این اساس، چاقی سیبی شکل و چاقی گلابی شکل 2 نوع اصلی چاقی موضعی هستند که اغلب مورد بررسی قرار می‌گیرند:

1. چاقی سیبی شکل

به نقل از «healthline»، در این نوع چاقی، چربی بیشتر در ناحیه میانی بدن یعنی شکم و دور کمر ذخیره می‌شود و کمتر در باسن، ران‌ها و لگن تجمع می‌یابد.

در افرادی که چاقی سیبی شکل دارند، معمولا نسبت دور کمر به دور باسن بالاتر است؛ به این معنی که دور کمر بزرگ‌تر یا تقریبا برابر با دور باسن است.

این نوع چاقی روی سلامتی تاثیر بیشتری دارد و احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن مثل دیابت، بیماری قلبی و پرفشاری خون را افزایش می‌دهد.

در یک مطالعه مشاهده شد که به ازای هر 10 سانتی‌متر افزایش دور کمر، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنان و مردان به ترتیب 3 و 4 درصد افزایش می‌یابد.

2. چاقی گلابی شکل

در این نوع چاقی، چربی بیشتر در نواحی پایین‌تنه یعنی باسن، ران و لگن تجمع می‌یابد و در ناحیه میانی بدن در مقادیر کمتری مشاهده می‌شود.

افراد با چاقی گلابی شکل معمولا نسبت دور کمر به دور باسن کمتری دارند؛ به این معنی که باسن‌ آن‌ها پهن‌تر از کمرشان است. این نوع چاقی در مقایسه با چاقی سیبی شکل، برای بیماری‌های قلبی و متابولیکی خطر کمتری دارد.

علل چاقی موضعی

دلایل چاقی موضعی متنوع هستند و می‌توانند از ژنتیک تا سبک زندگی گسترده باشند. رایج‌ترین دلایل عبارتند از:

1. ژنتیک

یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در چاقی موضعی، ژنتیک است. ساختار بدنی و نحوه توزیع چربی در بدن از والدین به ارث می‌رسد. بعضی از افراد به طور طبیعی در نواحی خاصی از بدن مانند شکم یا ران چربی بیشتری ذخیره می‌کنند.

2. هورمون‌ها

هورمون‌ها هم ممکن است از علل چاقی موضعی باشند. برای مثال، تفاوت‌های هورمونی بین مردان و زنان می‌تواند روی نحوه ذخیره چربی در بدن تاثیر بگذارد.

مردان معمولا چربی بیشتری در ناحیه شکم ذخیره می‌کنند، در حالی که زنان تمایل دارند چربی را در باسن، پاها و ران‌های خود ذخیره کنند.

با کاهش سطح استروژن به دلیل افزایش سن و یائسگی، بیشتر چربی در بدن زنان در ناحیه شکم ذخیره می‌شود و چربی کمتری در پایین‌تنه تجمع می‌یابد.

علاوه بر این، استرس مزمن و ترشح هورمون کورتیزول هم می‌تواند باعث تجمع چربی در ناحیه شکم شود. زمانی که بدن تحت استرس قرار می‌گیرد، سطح کورتیزول افزایش می‌یابد و این هورمون باعث ذخیره چربی در قسمت میانی بدنی می‌شود.

3. سبک زندگی ناسالم

عوامل زیر از مهم‌ترین دلایل چاقی موضعی هستند:

• عادات غذایی غلط: مصرف بیش از حد غذاهای چرب، شیرین و پرکالری می‌تواند به تجمع چربی در نواحی خاصی از بدن از جمله شکم، پهلو و ران منجر شود.
• کم‌تحرکی: کسانی که توده عضلانی کمی دارند و به اندازه کافی فعالیت هوازی انجام نمی‌دهند، بیشتر از دیگران در معرض خطر چاقی موضعی هستند.
• خواب ناکافی: کمبود خواب به رفتارهای ناسالم مثل پرخوری منجر می‌شود و احتمال ابتلا به چاقی شکمی را افزایش می‌دهد.
• سیگار کشیدن: کسانی که سیگار می‌کشند ممکن است در مقایسه با دیگران شاخص توده بدنی (BMI) کمتری داشته باشند. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که آن‌ها معمولا چربی بیشتری در ناحیه شکم ذخیره می‌کنند.
• مصرف الکل: الکل بسیار پرکالری است. از سوی دیگر، کسانی که از الکل به طور مداوم و در مقادیر زیاد استفاده می‌کنند، ممکن است نتوانند سبک زندگی سالمی داشته باشند. برای مثال، فعالیت بدنی کمتری انجام می‌دهند و رژیم غذایی ناسالم‌تری دارند.

آیا چاقی موضعی خطرناک است؟

وجود مقداری چربی در بدن برای سلامتی مفید است. چربی منبع ذخیره انرژی است و از اندام‌های داخلی بدن محافظت می‌کند. با این حال، چربی بیش از حد به خصوص در ناحیه شکم مضر است و می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی منجر شود، از جمله:

• بعضی از سرطان‌ها: چربی اضافی خطر ابتلا به بعضی از سرطان‌ها مثل سرطان سینه، رحم، کبد و روده بزرگ را افزایش می‌دهد.
• کبد چرب: در افراد مبتلا به این بیماری، مقدار زیادی چربی در کبد تجمع می‌یابد.
• بیماری‌های کیسه صفرا: یکی از این بیماری‌ها سنگ کیسه صفرا است که می‌تواند به التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت) منجر شود.
• بیماری قلبی: این بیماری به معنی وجود مشکلی در عملکرد قلب است.
• پرفشاری خون: فشار خون بالا زمانی رخ می‌دهد که خون با نیرویی بیشتر از حالت طبیعی در رگ‌ها جریان می‌یابد.
• بیماری کلیوی: این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها آسیب می‌بینند و نمی‌توانند خون را به درستی تصفیه کنند.
• استئوآرتریت (آرتروز): استئوآرتریت وضعیتی است که باعث درد و تورم مفاصل می‌شود و دامنه حرکتی آن‌ها را کاهش می‌دهد.
• آپنه خواب: در کسانی که به این بیماری مبتلا هستند، تنفس در هنگام خواب به طور منظم انجام نمی‌شود.
• سکته مغزی: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به مغز به دلیل انسداد عروق یا پاره‌ شدن آن‌ها به طور ناگهانی قطع می‌شود.
• دیابت نوع 2: این بیماری با افزایش بیش از حد قند خون همراه است.

راه‌های پیشگیری از چاقی موضعی

پیشگیری از چاقی موضعی نیازمند داشتن سبک زندگی سالم است. در ادامه به بعضی از راهکارها برای پیشگیری از این مشکل اشاره می‌کنیم:

1. کنترل کالری دریافتی و مصرف غذاهای سالم

داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به پیشگیری از تجمع چربی در شکم، پهلو و ران کمک کند و سلامت عمومی بدن را بهبود بخشد:

کنترل کالری دریافتی

کالری دریافتی شما نباید از نیاز بدن‌تان بیشتر باشد. اضافه‌ وزن و چاقی موضعی زمانی رخ می‌دهد که بدن مقدار زیادی کالری دریافت می‌کند و نمی‌تواند آن‌ها‌ را بسوزاند.

انتخاب غذاهای کم‌کالری و مغذی

برای حفظ سلامتی و پیشگیری از تجمع چربی در قسمت‌های مختلف بدن، بهتر است غذاهای کم‌کالری و غنی از مواد مغذی را انتخاب کنید. این غذاها به شما کمک می‌کنند که احساس سیری بیشتری داشته باشید و در عین کالری کمتری دریافت کنید.

میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب (مانند مرغ بدون پوست، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات کم‌چرب) منبع بسیار خوبی برای دریافت انرژی و مواد مغذی هستند. آن‌ها به دلیل داشتن فیبر و پروتئین به کنترل اشتها کمک می‌کنند و جلوی پرخوری را می‌گیرند.

پرهیز از مصرف غذاهای پرکالری و فرآوری ‌شده

غذاهای فرآوری‌شده، فست‌فودها، تنقلات یا نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای سرخ شده حاوی مقدار زیادی کالری، چربی، قند و سدیم (نمک) هستند و باعث تجمع چربی در بدن می‌شوند.

به ‌جای مصرف این غذاها باید به سراغ گزینه‌های کم‌کالری بروید. برای مثال، به جای تنقلات شیرین بهتر است از میوه‌ها و سبزیجات استفاده کنید یا کمی آجیل بخورید.

توجه به نوع و مقدار چربی رژیم غذایی

چربی‌ها یکی از مهم‌ترین منابع انرژی هستند. اما مصرف زیاد چربی به خصوص چربی‌های ناسالم می‌تواند به چاقی موضعی و بیماری منجر شود.

توصیه می‌شود از چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، روغن کانولا و مغزیجات در حد اعتدال استفاده کنید و مصرف چربی‌های اشباع و ترانس (چربی‌های موجود در روغن جامد، فست‌فود و محصولات فرآوری‌ شده) را کاهش دهید.

کنترل اندازه وعده‌های غذایی

علاوه بر نوع غذا، اندازه وعده‌های غذایی هم اهمیت زیادی دارد. حتی غذاهای سالم در صورتی که به میزان زیاد مصرف شوند، می‌توانند چربی بدن را بالا ببرند.

یکی از روش‌های موثر برای کنترل اندازه وعده‌ها، استفاده از بشقاب‌های کوچک‌ و آهسته غذا خوردن است. این کار باعث می‌شود احساس سیری به موقع ایجاد شود.

نوشیدن آب

آب حس سیری را تحریک می‌کند و جلوی پرخوری را می‌گیرد. به‌علاوه، بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که می‌تواند کالری‌سوزی را افزایش دهد.

2. خواب کافی

بیشتر بزرگسالان به هفت تا 9 ساعت خواب در شب نیاز دارند. برای اینکه خواب راحت و باکیفیتی داشته باشید:

• هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و صبح در زمان مشخصی بیدار شوید.
• در یک اتاق تاریک و ساکت که دمای مناسبی دارد، بخوابید.
• بلافاصله قبل از خواب از قهوه یا سایر محصولات کافئین‌دار استفاده نکنید.
• استفاده از موبایل، کامپیوتر و تلویزیون را از یک ساعت قبل از خواب کنار بگذارید.
• یک روتین آرامش‌بخش برای قبل از خواب داشته باشید. برای مثال، کتاب بخوانید یا به موسیقی گوش دهید.
• در طول روز بیش از 30 دقیقه چرت نزنید.

3. کنترل استرس

سلامت روان هم برای لاغری موضعی مهم است. چون استرس مزمن باعث می‌شود بدن به طور مداوم هورمونی به نام کورتیزول ترشح کند. کورتیزول احتمال چاقی شکمی را افزایش می‌دهد و کاهش وزن را دشوارتر می‌کند.

تنفس عمیق، فعالیت بدنی منظم، مدیتیشن، معاشرت با دوستان و اعضای خانواده و خواب کافی برای کنترل استرس مفید است. با این حال، اگر این راهکارها موثر نبودند، باید به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.

درمان چاقی موضعی

امروزه روش‌های مختلفی برای حذف چربی‌های اضافی بدن وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به 2 دسته غیرتهاجمی و تهاجمی تقسیم کرد.

1. روش‌های غیرتهاجمی

پیروی از رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و استفاده از دستگاه‌های لاغری ساده‌ترین راه برای درمان چاقی موضعی است.

رژیم غذایی

رعایت نکات زیر به لاغری شکم، پهلو، ران و بازو کمک می‌کند و چربی انباشته شده در بدن را از بین می‌برد:

• کاهش کالری دریافتی: برای کاهش وزن باید کالری دریافتی شما کمتر از کالری مصرفی‌تان باشد. برای رسیدن به این هدف لازم است از میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و سایر غذاهای کم‌کالری استفاده کنید و مصرف تنقلات پرکالری و غذاهای پرچرب یا سرخ شده را کاهش دهید.
• محدود کردن کربوهیدرات‌های‌ ساده: مصرف بیش از حد کربوهیدرات در چاقی شکمی نقش دارد. کربوهیدرات‌های ساده که در شیرینی‌جات و نوشابه‌ها وجود دارند، چربی ذخیره شده در بدن را افزایش می‌دهند.
• افزایش مصرف پروتئین: غذاهای پرپروتئین مثل مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب و حبوبات به احساس سیری طولانی‌‌مدت کمک می‌کنند و برای کنترل اشتها مفیدند. آن‌ها میل به مصرف غذاهای پرچرب و شیرین را کاهش می‌دهند.

ورزش منظم

ورزش برای لاغری شکم و پهلو ضروری است. چرا که قدرت جسمانی را بهبود می‌بخشد و کالری‌سوزی را تقویت می‌کند. بهترین ورزش‌هایی که می‌توانید امتحان کنید عبارتند از:

• ورزش‌های هوازی: شامل تمریناتی مثل دویدن، شنا و طناب زدن هستند که ضربان قلب را افزایش می‌دهند. هر چقدر شدت تمرین بیشتر و مدت زمان انجام آن طولانی‌تر باشد، بدن کالری بیشتری می‌سوزاند.
• تمرینات تناوبی با شدت بالا (HIIT): این نوع ورزش شامل دوره‌های کوتاه و بسیار شدید فعالیت بدنی و دوره‌های کوتاه استراحت یا فعالیت با شدت کمتر است. برای مثال، یک دقیقه دویدن و 2 دقیقه پیاده‌روی به طور متناوب تکرار می‌شود.
• تمرینات قدرتی: از آنجا که عضلات کالری می‌سوزانند، عضله‌سازی یک راه عالی برای افزایش متابولیسم است. کالری‌سوزی کسانی که عضله بیشتری دارند، حتی در زمان استراحت از دیگران بالاتر است. بنابراین ورزش قدرتی یک استراتژی خوب برای کاهش وزن و حفظ تناسب اندام محسوب می‌شود.

دستگاه‌های لاغری

دستگاه‌های لاغری تجهیزاتی هستند که برای کاهش چربی‌های موضعی و بهبود تناسب اندام طراحی شده‌اند. استفاده از آن‌ها به عنوان یک روش کمکی در کنار رژیم غذایی سالم و ورزش منظم برای درمان چاقی موضعی مفید است. از رایج‌ترین دستگاه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کرایولیپولیز: این دستگاه‌ از سرمای شدید برای کاهش چربی‌های موضعی استفاده می‌کند. فرآیند کرایولیپولیز به این صورت است که دستگاه چربی‌های زیر پوست را منجمد می‌کند و باعث تخریب سلول‌های چربی می‌شود.
• لیزر لیپولیز: این روش از انرژی لیزر برای گرم کردن و از بین بردن سلول‌های چربی استفاده می‌‌کند. لیزر لیپولیز به 2 دسته غیرتهاجمی و کم‌تهاجمی تقسیم می‌شود. در روش کم‌تهاجمی، پزشک یک برش کوچک در پوست ایجاد می‌کند. اما روش غیرتهاجمی بدون ایجاد برش انجام می‌شود.
• کویتیشن: این دستگاه دیواره سلول‌های چربی را به کمک امواج فراصورت تخریب می‌کند تا چربی انباشته شده در بدن از طریق سیستم لنفاوی دفع شود.
• آر اف (RF): دستگاه‌ RF با ارسال امواج رادیوفرکانسی به زیر پوست باعث گرم شدن لایه‌های چربی می‌شود. گرما تولید کلاژن و الاستین (پروتئین‌های مهم پوست) را افزایش می‌دهد و به کاهش چربی‌های زیر پوست کمک می‌کند.
• اندرمولوژی (LPG): یک تکنیک لیپوماساژ است که گردش خون را بهبود می‌بخشد و به تجزیه چربی‌های تجمع یافته در زیر پوست کمک می‌کند.

2. روش‌های تهاجمی

اگر چربی‌های موضعی با ورزش و رژیم غذایی کاهش پیدا نکنند، برای از بین بردن آن‌ها باید از روش‌های تهاجمی استفاده کرد.

روش‌های تهاجمی به جراحی نیاز دارند و معمولا نتایج سریع‌تری را نسبت به روش‌های غیرتهاجمی ارائه می‌دهند. این روش‌ها عبارتند از:

• لیپوساکشن: یکی از معروف‌ترین روش‌های جراحی برای از بین بردن چربی‌های موضعی است. در این روش، جراح برش‌های کوچکی روی پوست ایجاد کرده و چربی‌های اضافی را به کمک یک لوله توخالی نازک به نام کانولا تخلیه می‌کند.
• لیپوماتیک: شبیه لیپوساکشن است؛ اما برخلاف آن، چربی‌ها را ابتدا تجزیه کرده و سپس تخلیه می‌کند. لیپوماتیک در مقایسه با لیپوساکشن درد و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.
• ابدومینوپلاستی (تامی تاک): یک نوع جراحی زیبایی است که برای بهبود ظاهر شکم انجام می‌شود. در این روش، جراح پوست و جراحی اضافی را برمی‌دارد و عضلات دیواره شکم را سفت می‌کند.

سوالات متداول

در این بخش به چند سوال رایج در مورد چربی‌های موضعی پاسخ می‌دهیم.

1. چه عواملی باعث چاقی موضعی می‌شوند؟

عوامل متعددی شامل ژنتیک، هورمون‌ها، سبک زندگی ناسالم (رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی، کم‌خوبی و استفاده از سیگار یا الکل) و استرس در بروز این مشکل نقش دارند.

2. آیا چاقی موضعی در زنان و مردان متفاوت است؟

بله. در زنان غالبا چربی‌های موضعی در قسمت پایین‌تنه (ران، باسن و لگن) تجمع می‌یابند، در حالی که در مردان چربی‌ها در ناحیه شکم و دور کمر انباشته می‌شوند.

3. چقدر طول می‌کشد تا چاقی موضعی درمان شود؟

بسته به روش انتخابی، مدت زمان لازم برای از بین بردن چربی‌های موضعی متفاوت است. روش‌های تهاجمی معمولا سریع‌تر به نتیجه می‌رسند، اما عوارض بیشتر و دوره نقاهت طولانی‌تری دارند.

---

چاقی موضعی هم روی سلامتی تاثیر منفی دارد و هم باعث کاهش اعتماد به نفس می‌شود. با پیروی از رژیم غذایی سالم و انجام تمرینات ورزشی منظم می توانید چربی‌های ذخیره شده در نواحی مختلف بدن‌تان را از بین ببرید. اگر در این زمینه به کمک نیاز دارید، از اپلیکیشن یا برنامه چنگال استفاده کنید.