جراحی بای پس معده که با کاهش سایز معده انجام می‌شود، برای درمان چاقی به‌کار می‌رود. از آنجا که کوچک شدن معده با تغییر هضم و جذب همراه است، آشنایی با رژیم غذایی بای پس معده و پیروی از آن اهمیت زیادی دارد.
بعد از جراحی بای پس معده باید طی پنج مرحله رژیم غذایی خود را شروع کنید. در این مدت، نوع و مقدار غذاهای مصرفی شما روی نتیجه جراحی تاثیر می‌گذارد.
اگر می‌خواهید درباره رژیم غذایی بای پس معده اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله را تا انتها بخوانید. در این مقاله رژیم قبل و بعد از عمل را توضیح می‌دهیم و مکمل‌های غذایی ضروری که باید بعد از جراحی مصرف کنید را معرفی می‌کنیم.
جراحی بای پس معده چیست و به چه کسانی توصیه می‌شود؟
بای پس معده یک نوع جراحی کاهش وزن است. در این جراحی، یک کیسه کوچک از معده ایجاد شده و به طور مستقیم به روده کوچک متصل می‌شود.
بعد از بای پس معده، غذای خورده شده به داخل این کیسه می‌رود و سپس مستقیما به روده کوچک منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، قسمت زیادی از معده و بخش ابتدایی روده کوچک را دور می‌زند.
هدف از بای پس معده چیست؟
جراحی بای پس معده برای درمان چاقی و پیشگیری از مشکلات مرتبط با آن انجام می‌شود. این مشکلات شامل موارد زیر هستند:
- بازگشت اسید معده به مری
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- آپنه انسدادی خواب
- دیابت نوع 2
- سکته مغزی
- سرطان
- ناباروری
جراحی بای پس معده معمولا زمانی توصیه می‌شود که شما سایر راهکارها مثل رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم را امتحان کرده باشید.
بای پس معده برای چه کسانی مفید است؟
به طور کلی، بای پس معده و سایر جراحی‌های کاهش وزن برای افراد زیر مناسب هستند:
- کسانی که شاخص توده بدنی (BMI) آن‌ها 40 یا بالاتر است (چاقی مفرط)
- کسانی که BMI بین 35 تا 39/9 دارند و در عین حال به یک بیماری مرتبط با چاقی مثل دیابت نوع 2، فشار خون بالا یا آپنه خواب مبتلا هستند
در بعضی موارد، ممکن است جراحی کاهش وزن به افراد دارای BMI بین 30 تا 34 که به بیماری‌های جدی مبتلا هستند، توصیه شود.
خطرات و عوارض بای پس معده چیست؟
مانند هر جراحی بزرگ دیگری، بای پس معده و سایر جراحی‌های کاهش وزن هم می‌توانند در کوتاه‌مدت یا درازمدت با عارضه همراه باشند. خطرات مرتبط با جراحی بای پس معده عبارتند از:
- خونریزی بیش از حد
- عفونت
- واکنش‌های نامطلوب به بیهوشی
- لخته شدن خون
- مشکلات ریوی یا تنفسی
خطرات و عوارض درازمدت بای پس معده شامل موارد زیر هستند:
- انسداد روده
- سندرم دامپینگ که باعث اسهال، حالت تهوع یا استفراغ می‌شود
- سنگ کیسه صفرا
- فتق
- افت قند خون (هیپوگلیسمی)
- سوء تغذیه
- سوراخ شدن معده
- زخم‌های گوارشی
- استفراغ
به ندرت، عوارض بای پس معده می‌تواند کشنده باشد.
رژیم غذایی بای پس معده؛ تغذیه قبل از جراحی
کاهش وزن قبل از جراحی به کاهش چربی انباشته شده در داخل و اطراف کبد کمک می‌کند. در نتیجه، ممکن است بتوانید به جای جراحی باز، لاپاراسکوپی انجام دهید. لاپاراسکوپی کم‌تهاجمی‌تر است و به زمان بهبودی بسیار کمتری نیاز دارد.
کاهش وزن قبل از جراحی نه تنها به ایمن نگه داشتن شما در طول عمل کمک می‌کند، بلکه این امکان را به شما می‌دهد که شیوه صحیح غذا خوردن را بیاموزید.
برنامه غذایی مورد نیاز برای کاهش وزن احتمالا به محض تایید شدن جراحی آغاز می‌شود. اگر قبل از جراحی به اندازه کافی وزن کم نکنید، ممکن است عمل به تعویق بیفتد یا لغو شود. به همین دلیل، باید هر چه زودتر آن را شروع کنید.
دستورالعمل‌های کلی
دستورالعمل‌ها ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، اما معمولا شامل موارد زیر هستند:
- مصرف چربی‌های اشباع از جمله لبنیات پرچرب، گوشت پرچرب و غذاهای سرخ شده را کاهش دهید.
- استفاده از غذاهای پرکربوهیدرات مثل دسر، شیرینی‌جات، پاستا، سیب‌زمینی و نان را به حداقل برسانید.
- نوشیدنی‌های شیرین مثل آبمیوه و نوشابه را حذف کنید.
- حجم غذای مصرفی خود را کاهش دهید.
- از پرخوری بپرهیزید.
- از مصرف غذاهایی که پزشک توصیه نمی‌کند، خودداری کنید.
- همراه با وعده‌های غذایی خود مایعات ننوشید.
- هر روز یک مکمل مولتی‌ویتامین بخورید.
- از کشیدن سیگار و مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید.
غذاهایی که می‌توانید بخورید
رژیم غذایی قبل از جراحی معمولا شامل شیک‌های پروتئینی و سایر غذاهای پرپروتئین و کم‌کالری است که به راحتی هضم می‌شوند.
پروتئین باعث تقویت عضلات می‌شود و از آن‌ها محافظت می‌کند. در نتیجه، بدن شما می‌تواند به جای عضله از چربی برای تامین انرژی مورد نیاز خود استفاده کند. پروتئین همچنین بدن را قوی نگه می‌دارد و سرعت بهبودی را افزایش می‌دهد.
با نزدیک شدن به تاریخ جراحی، ممکن است لازم باشد رژیم غذایی خود را به رژیم مایعات تغییر دهید. بسته به وزن و وضعیت سلامتی شما، احتمال دارد پزشک اجازه دهد در این مدت مقداری مواد جامد بخورید. این مواد می‌تواند شامل ماهی و تخم‌مرغ آبپز باشد.
از متخصص بیهوشی در مورد آنچه که می‌توانید قبل از جراحی مصرف کنید، راهنمایی بخواهید. توصیه‌ها می‌تواند بسته به شرایط شما متفاوت باشد. به عنوان مثال، ممکن است پزشک از شما بخواهد که از 2 ساعت قبل از جراحی مایعات غنی از کربوهیدرات بنوشید.
رژیم غذایی بای پس معده؛ تغذیه بعد از جراحی
پس از جراحی، معمولا 6 تا هشت هفته طول می‌کشد تا بدن بهبود یابد. در طول این مدت، برای تقویت بهبودی به پروتئین زیادی نیاز دارید.
به طور کلی، پس از جراحی بای پس معده می‌توانید در طول روز 6 تا هشت وعده غذای کم‌حجم بخورید. وعده‌های غذایی شما به احتمال زیاد کوچک و هر کدام یک تا 2 اونس (حدود 30 تا 60 گرم) هستند.
هیدراته نگه داشتن بدن بعد از جراحی برای حفظ سلامتی اهمیت زیادی دارد. بنابراین شما باید بین وعده‌های غذایی خود مایعات کافی بنوشند. اما توصیه می‌شود 30 دقیقه قبل یا بعد از غذا از مصرف مایعات خودداری کنید.
جراحان معمولا یک پروتکل مشخص را برای رژیم غذایی بای پس معده توصیه می‌کنند. رعایت دقیق این توصیه‌ها بسیار مهم است. در ادامه یک نمای کلی از آنچه که ممکن است لازم باشد انجام دهید در اختیارتان قرار می‌دهیم.
مرحله یک
بلافاصله بعد از جراحی، روند بهبودی معده شروع می‌شود. این انتظار را داشته باشید که در 24 ساعت اول فقط جرعه‌جرعه آب بنوشید. معمولا توصیه می‌شود در هر ساعت یک اونس (حدود 30 میلی‌لیتر) آب بخورید.
مرحله 2
پس از 24 ساعت، تیم پزشکی به شما اجازه می‌دهد که رژیم مایع شفاف را شروع کنید. این رژیم غذایی شامل موارد زیر است:
- آب
- ژله (بدون قند)
- آبمیوه شفاف (بدون قند)
- آب گوشت
- بستنی یخی (بدون قند)
مرحله سه
اگر بتوانید به راحتی از مایعات شفاف استفاده کنید، تیم پزشکی به تدریج این رژیم غذایی را به رژیم مایعات کامل تبدیل می‌کند. در این مرحله از رژیم غذایی بای پس معده اجازه دارید از غذاهای زیر استفاده کنید:
- شیر
- پودینگ
- سوپ گوجه‌فرنگی
- ماست
- شیک‌های پروتئینی بدون قند
هدف از مرحله سه، مصرف سه تا چهار وعده غذایی کوچک در روز است. هر وعده غذایی باید سرشار از پروتئین باشد. همچنین مصرف آب یا سایر مایعات شفاف بین وعده‌های غذایی مهم است.
این مرحله معمولا 2 تا سه هفته طول می‌کشد.
مرحله چهار
این مرحله با ترکیب غذاهای مرطوب و پوره شده شروع می‌شود. این غذاها مثل غذای کودک نرم هستند. در نتیجه، به راحتی توسط معده هضم می‌شوند.
از غذاهای مجاز در مرحله چهار رژیم غذایی بای پس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پنیر کاتیج
- تخم‌مرغ نرم
- غلات صبحانه پخته شده
- سوپ
- سبزیجات بخارپز
- پوره سیب‌زمینی
- بلغور جو دوسر
برای نرم‌تر شدن بعضی از غذاها مثل سوپ یا سبزیجات باید آن‌ها را داخل مخلوط‌‌کن بریزید.
این مرحله معمولا چهار تا پنج هفته طول می‌کشد. از این زمان به بعد ممکن است پزشک استفاده از مکمل غذایی را توصیه کند.
مرحله پنج
در طول این مرحله می‌توانید به تدریج مصرف غذاهای مرطوب و جامد را که قند و چربی کمی دارند، شروع کنید. پیروی از توصیه‌های پزشک برای مصرف مایعات و پروتئین بسیار مهم است. همچنین استفاده از مکمل غذایی ضروری است.
پزشک ممکن است توصیه کند که از مصرف سبزیجات خام برای چند هفته دیگر هم خودداری کنید. چون هضم آن‌ها دشوار است.
در این مرحله لازم است لقمه‌‌های کوچک بخورید و غذا را به خوبی بجوید. همچنین به محض اینکه احساس سیری کردید یا دچار حالت تهوع شدید، باید دست از غذا خوردن بکشید.
رژیم غذایی بای پس معده؛ نحوه غذا خوردن و رفتارهای غذایی بعد از عمل
جراحی بای پس معده اندازه معده و نحوه هضم غذا را تغییر می‌دهد. در نتیجه، بعد از عمل نمی‌توانید به عادت‌های غذایی گذشته خود برگردید.
داشتن عادت‌های غذایی صحیح به شما کمک می‌کند که مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کنید، به وزن مورد نظرتان برسید و جلوی عوارض ناشی از جراحی را بگیرید. بنابراین توصیه می‌شود نکات زیر را به خاطر بسپارید و اجرا کنید:
- آهسته غذا بخورید.
- غذا را به خوبی بجوید تا حالت پوره پیدا کند.
- از نوشیدن مایعات هنگام غذا خوردن بپرهیزید.
- برای جلوگیری از سوزش سر دل، بعد از خوردن غذا دراز نکشید یا نخوابید.
- از مصرف غذاهایی که باعث تولید گاز می‌شوند مثل غذاهای پرفیبر و نوشیدنی‌های گازدار بپرهیزید.
- به بدن خود گوش دهید و اگر متوجه شدید که نمی‌توانید غذای خاصی را تحمل کنید، آن را نخورید.
- از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند خودداری کنید.
- هنگام برنامه‌ریزی برای رژیم غذایی بای پس معده، مصرف پروتئین باکیفیت را در اولویت قرار دهید.
- برای جلوگیری از پرخوری، به اندازه وعده‌های غذایی خود توجه کنید.
- مصرف مکمل‌های غذایی توصیه شده را ادامه دهید. احتمالا شما باید تا پایان عمر از این محصولات استفاده کنید.
مکمل‌های غذایی ضروری برای جراحی بای پس معده
بعد از جراحی به دلیل کاهش حجم غذای مصرفی و تغییراتی که در معده و روده اتفاق می‌افتد، احتمال کمبود مواد مغذی افزایش می‌یابد. به همین دلیل، تیم پزشکی از شما می‌خواهد که در اسرع وقت مصرف مکمل‌های غذایی زیر را شروع کنید:
- مکمل مولتی‌ویتامین مینرال (معمولا در ماه اول به شکل شربت تجویز می‌شود.)
- مکمل کلسیم و ویتامین D
- مکمل ویتامین B12 (به صورت تزریقی)
- مکمل آهن (برای زنانی که در سنین باروری هستند یا افراد مبتلا به کم‌خونی)
مکمل آهن و مکمل کلسیم می‌توانند با یکدیگر یا سایر مکمل‌ها تداخل داشته باشند. بنابراین لازم است آن‌ها را در ساعات جداگانه مصرف کنید و بین زمان خوردن آن‌ها حداقل 2 ساعت فاصله در نظر بگیرید.
خطرات پیروی نکردن از توصیه‌های تغذیه‌ای تیم پزشکی
پیروی از دستورالعمل‌های غذایی توصیه شده قبل و بعد از جراحی به شما در جلوگیری از عوارض جانبی آزاردهنده کمک می‌کند. اگر به این توصیه‌ها عمل نکنید، احتمال بروز مشکلات زیر افزایش می‌یابد:
1. سندرم دامپینگ
سندرم دامپینگ زمانی اتفاق می‌افتد که غذا خیلی سریع از معده به اثنی‌عشر (اولین بخش روده کوچک) می‌رود. این مشکل در کسانی که جراحی بای پس معده انجام داده‌اند، شایع است.
2 نوع سندرم دامپینگ وجود دارد:
- سندرم دامپینگ زودرس: علائم آن 30 دقیقه پس از صرف غذا شروع می‌شود.
- سندرم دامپینگ دیررس: یک تا سه ساعت بعد از صرف غذا رخ می‌دهد.
علائم سندرم دامپینگ زودرس عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- نفخ
- احساس پری ناخوشایند
- درد یا کرامپ معده
- تعریق
- سبکی سر
- سردرد
- برافروختگی صورت
- تپش قلب
سندرم دامپینگ دیررس با علائم زیر همراه است:
- سبکی سر
- غش کردن
- لرزش
- خستگی
- تعریق
- ضعف
- تپش قلب
برای جلوگیری از سندرم دامپینگ باید حداقل 30 دقیقه برای خوردن هر وعده غذایی وقت بگذارید. محدود کردن حجم وعده‌های غذایی، خوردن و آشامیدن آهسته و کاهش مصرف قند و غذاهای پرچرب هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
به‌علاوه، در رژیم غذایی بای پس معده توصیه می‌شود بین زمان صرف غذا و زمان نوشیدن مایعات 30 تا 45 دقیقه فاصله در نظر بگیرید و مایعات را خیلی آهسته میل کنید.
2. انسداد
گاهی اوقات محل ارتباط معده و روده باریک می‌شود. این مشکل ممکن است برای هر شخصی که جراحی بای پس معده انجام داده است، اتفاق بیفتد. اما زیاده‌روی در مصرف غذا به خصوص غذاهای سفت احتمال بروز آن را افزایش می‌دهد.
اگر حالت تهوع، استفراغ یا معده درد بیش از 2 روز ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید. چون این‌ها می‌توانند علائم انسداد باشند.
3. کمبود مواد مغذی
بعد از جراحی، توانایی بدن برای جذب مواد مغذی ضروری کاهش می‌یابد. بنابراین اگر طبق توصیه پزشک از مکمل استفاده نکنید، با مشکل کمبود مواد مغذی مواجه می‌شوند.
نحوه شروع ورزش بعد از جراحی بای پس معده
احتمالا بعد از جراحی بای پس معده انگیزه زیادی برای ورزش کردن دارید. اما ابتدا باید به بدن‌تان فرصت بهبودی بدهید.
ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی و شنا گزینه‌های خوبی برای ماه اول هستند. حرکات ساده یوگا و تمرینات کششی هم انتخاب مناسبی محسوب می‌شوند.
بعد از چند ماه با مشورت پزشک می‌توانید به تدریج تمرینات قدرتی و تمرینات هوازی را افزایش دهید.
علاوه بر ورزش، به تغییر سبک زندگی خود هم فکر کنید. هر چقدر زندگی پرتحرک‌تری داشته باشید، سالم‌تر خواهید بود. برای رسیدن به این هدف استراتژی‌های زیر را امتحان کنید:
- به جای استفاده از اتومبیل یا سایر وسایل نقلیه، تمام یا بخشی از مسیر خود را به طور پیاده طی کنید.
- به جای آسانسور از پله استفاده کنید.
- هنگام صحبت کردن با تلفن، راه بروید.
کلام پایانی
جراحی بای پس معده یک روش موثر برای کاهش وزن است. رعایت توصیه‌های غذایی قبل و بعد از عمل اهمیت زیادی دارد. چون بی‌توجهی به آن‌ها باعث می‌شود کاهش وزن اتفاق نیفتد و خطر بروز عوارض جانبی بیشتر شود.
در رژیم غذایی بای پس معده توصیه می‌شود عادت‌های غذایی خود را اصلاح کنید، آهسته غذا بخورید، از پرخوری بپرهیزید و غذاهای سالم و مغذی مصرف کنید.
منابع: mayoclinic, medicalnewstoday, healthline, chelwest.nhs
